Managen of regievoeren?

Veel organisaties investeren intensief in de ontwikkeling van managementcompetenties van leidinggevenden, project- en programmamanagers. Al deze competenties zijn gebaseerd op het paradigma dat je verantwoordelijkheden hebt op basis van je positie en je opdracht. Veel management development programma’s zetten je eerder op een dwaalspoor dan dat ze behulpzaam zijn. Leiderschap gaat veel meer over persoonlijke kwaliteiten dan leiding geven. Managementvaardigheden zijn belangrijk, maar geven onvoldoende houvast om processen te sturen. In hoeverre helpt de ontwikkeling van deze managementcompetenties dan? Wat wilt u: managen of regievoeren?

Is regievoeren de nieuwe sturingsvorm?

Vanuit dit perspectief van leiderschap is ‘regievoeren’ wellicht de nieuwe sturingsvorm die nodig is. Dit wordt ook wel netwerkleiderschap, horizontale sturing of procesmanagement genoemd. De kern van de antwoorden op het traditionele leiderschapsparadigma geeft in al deze termen weer dat de hiërarchie, positie en geld in deze tijd niet langer bepalend zijn in de (aan)sturing. Samenwerking is hierin bepalend.

Zonder samenwerking geen realisatie

Samenwerking is geen doel op zichzelf. Toch kunnen de opgaven van deze tijd niet meer zonder samenwerking worden gerealiseerd. Samenwerking wordt niet bereikt door dwang en contractmanagement. Er is een wederzijdse afhankelijkheid en gaat uit van gelijkwaardigheid: partners erkennen dat ze elkaar nodig hebben om een gezamenlijke opgave te klaren. In samenwerking gun je elkaar ruimte, accepteer je dat de ander ook eigen belangen en visies behartigt. Sterker nog, je bent bereid om de ander daarin te helpen.

Samenwerken is geen onderhandelen

Samenwerken is iets anders dan onderhandelen. Een onderhandeling gaat altijd over het nemen van een besluit over een verdelingsvraagstuk. De onderhandeling is klaar als het besluit is genomen. Je kunt zeggen dat de partners hebben samengewerkt aan het onderhandelingsresultaat. Maar het resultaat is geen creatie; het is een afspraak over de verhoudingen tussen de partners. Een echte samenwerking gaat over de realisatie van een gezamenlijke opgave waarbij iets wordt gecreëerd. Je kunt samenwerken aan een veilige stad door een gezamenlijk aanpak zonder dat je afspreekt ‘wie waarover gaat’, of wat wel of niet mag. Rol-en taakverdelingen, bevoegdheden en verantwoordelijkheden en organisatiestructuren zijn volledig ondergeschikt aan en afgeleid van wat je samen wilt bereiken.

Het nieuwe sturingsparadigma: regievoeren zonder macht

Er is een transitie in het sturingsparadigma gaande. In de sturing en de opvattingen hierover zit ook de transitiedynamiek. Regievoeren lijkt naar voren te komen als de nieuwe sturingsvorm in de emergentie-fase van de vernieuwing. Maar tegelijkertijd is er nog veel ontwikkeling nodig om de integriteit van deze nieuwe sturingsvorm te borgen. Dit kan niet los gezien worden van de flexibilisering van structuren en andere opvattingen over arbeidsverhoudingen (zoals Het Nieuwe Werken en de ZZP-inzet). Leiders die nu kiezen voor regievoeren zonder macht worden vaak geconfronteerd met de chaos die de transitie nu eenmaal met zich meebrengt. Toch is het ook een voorrecht om mee te werken aan de vormgeving van het nieuwe sturingsparadigma. We doen dit bijvoorbeeld in de Aanpak Eenzaamheid in Amsterdam en de ontwikkeling van de ‘governance’ van de Transitie Circulaire Economie op nationaal niveau.

Verantwoordelijk terwijl je er niet over gaat

Een belangrijke vraag die mij vaak gesteld wordt is hoe je vrijblijvendheid in dergelijke gelijkwaardige samenwerking voorkomt. Een andere terechte vraag is hoe je ervoor zorgt dat er wel doelgericht wordt gewerkt, als je niet mag sturen. Juist deze vragen vormen de basis voor regievoeren zonder macht. Dat gaat zelfs zover dat je de vraag mag stellen hoe je verantwoordelijk kunt zijn terwijl je er ‘niet over gaat’.

Wilt u meer weten hoe u verantwoordelijk kunt zijn terwijl u er niet over gaat? Schrijf u dan nu in voor de driedaagse Masterclass Regievoering zonder Macht van 24, 25 september en 8 november 2019. Hans Licht is programmaleider van deze compacte Masterclass.