De toekomst van werk: Strategisch Ondernemen met Arbeid

‘Strategisch Ondernemen met Arbeid’; snel uitgesproken leidt het vaak tot gefronste wenkbrauwen. Want wat betekent dit nu in essentie?

Arbeid
Als u goed naar deze titel kijkt, dan ontdekt u steeds meer. Beginnend met ‘Arbeid’; een redelijk ‘oude’ term. Het wordt al eeuwen gebruikt om het ‘werk’ te duiden. Echter door ontwikkelingen in het verleden én in de toekomst wordt het begrip ‘Arbeid’ ruimer. Je zou de volgende definitie van arbeid kunnen geven: “Arbeid is het verrichten van bezigheden die nut hebben voor diegene die de arbeid verricht, voor zijn of haar naaste omgeving en/of voor de maatschappij als geheel”, een ruime definitie van de emeritus hoogleraar arbeidssociologie Albert Mok. Er zijn ook beperktere definities, waarin betaling voor de activiteit als voorwaarde wordt gesteld. Onbetaalde arbeid wordt daarbij dus niet als arbeid gezien (Bron: Wikipedia).

Zo kan arbeid dus veel meer zijn dan enkel werk. We zien juist een verschuiving van werk naar arbeid, waarbij het niet meer uitmaakt hoe, wanneer, tegen welke vergoeding en binnen of buiten welk contract of organisatie dit werk plaatsvindt. Er ontstaan steeds meer modaliteiten om arbeid te verrichten, waardoor het steeds interessanter wordt om te gaan ondernemen met de factor arbeid!

Ontwikkelingen
Welke ontwikkelingen zorgen er nu voor dat werk verandert? Op dit moment zouden we kunnen spreken van een economische structuurcrisis. Er wordt ook wel gesproken over een disruptief tijdperk. De welvaartsmachine kraakt in al zijn voegen (Ir. Paul Bessems). Men is steeds meer op zoek naar andere vormen van welzijn. Bezit is niet meer het belangrijkste, maar juist de toegang tot bezit wordt belangrijker. Mensen passen hun gedrag aan en worden individueler, maar zoeken tegelijkertijd naar aansluitingen bij community’s. De share-economy en de participatiesamenleving zijn hier voorbeelden van.

De sterkste drive is te vinden in de technologie. Nog niet eerder hebben de technologische ontwikkelingen zo’n sterke invloed gehad op de verandering van werk. Door de komst van robots, 3D-printers, artificial intelligence en nano-technologie wordt het werk makkelijker en anders van aard. De vraag kan worden gesteld of we over 25 jaar nog genoeg werk hebben voor iedereen? Welke laag op de arbeidsmarkt heeft hier het meeste last van? Of ontstaan er juist veel nieuwe banen en kansen? Terechte vragen, waarbij de antwoorden op die vragen ook implicaties hebben voor hoe we tegen arbeid aankijken. Moet arbeid altijd nog betaald zijn? Kan je inkomen hebben zonder arbeid te verrichten?

Kansen
Als je op afstand kijkt naar de ontwikkelingen en bijbehorende vragen, dan kan de schrik je om het hart slaan. Tegelijk kun je ook kansen zien! Doordat arbeid geen vast kader meer heeft, ontstaan nieuwe mogelijkheden. Nieuwe mogelijkheden bieden kansen om te ondernemen. Waarde toevoegen aan nieuwe vormen van arbeid.

Welke mogelijkheden zijn er op dit moment? Waar ontstaan uitdagingen of problemen? Zijn onze huidige instituties wel klaar om anders naar werk te gaan kijken? Om anders te gaan kijken naar inkomen en samenleven? Zijn wij eigenlijk wel klaar om anders te gaan denken?

Het vraagt van ons dat we oude conditioneringen loslaten. Dat we begrijpen dat bepaalde economische principes niet meer gelden als zich een nieuw breukvlak aandient. Voor werkgevers vraagt dit dat zij zich bezinnen op wat ‘werk geven’ nu eigenlijk inhoudt. Arbeidsverhoudingen veranderen als zich meer zzp-ers aandienen en mensen werken onder verschillende kleine arbeidscontracten. Doordat mensen zich gaan hyper-specialiseren, zijn ze flexibel in te zetten op een groot aantal projecten, misschien wel binnen verschillende organisaties. Er ontstaan vragen rondom verantwoordelijkheid, snelheid van inwerken (plug-and-play) en autonomie. Maar ook: hoe goed kunnen wij straks samenwerken met robots, met technologie? Wat vraagt dat van ons als mensen? Moeten wij ons gaan richten op speciaal menselijke capaciteiten zoals creativiteit, autonoom en kritisch denken?

Wat betekenen al deze ontwikkelingen voor het bedrijfsleven, ons onderwijs en voor de beslissingen die de overheid neemt? Genoeg om over verder te denken!

Dit blog is een bijdrage van programmamaker drs. Eric Buffinga. Hij heeft dit blog geschreven als inleiding voor het e-book ‘de Toekomst van Werk’. Bent u benieuwd naar het hele e-book, klik hier om het volledige e-book te downloaden.