Effectiever samenwerken ondanks spanning en hoge druk

Mindfulness en leiderschap: op het eerste gezicht een ongebruikelijke, maar interessante combinatie. Tijdens haar driedaagse masterclass, demonstreert programmaleider Kiki Vreeling dat leiders van nu veel baat kunnen hebben bij Mindful Leiderschap. “We hebben behoefte aan wijze, rustige leiders die met aandacht luisteren en goed zorgen voor hun team en hun organisatie. Maar in een omgeving waar de grenzen vervagen en de druk oploopt ervaren leiders vaak grote stress. Deze masterclass geeft leiders meer inzicht in hoe ze zelf met die hoge druk kunnen omgaan en hoe ze daardoor beter voor hun team en hun organisatie kunnen zorgen.”, aldus Kiki Vreeling.

Na haar studie Bedrijfskunde ging Kiki Vreeling aan het werk als adviseur communicatie en strategie. In die periode zag ze met eigen ogen hoezeer mensen lijden aan stress als gevolg van veranderprocessen. “Dat vond ik zo jammer, want het had zoveel effect op hun leven.” Al eerder was ze tijdens ontwikkelingswerk in de Filipijnen in aanraking gekomen met mindfulness. “Daardoor vroeg ik me af in hoeverre mindfulness mensen zou kunnen helpen om beter om te gaan met dit soort veranderingen.” Ze introduceerde mindfulness als onderdeel van een keuzevak op de Hogeschool Rotterdam en de wachtlijsten liepen op tot 200 studenten. Vervolgens ontwierp ze een training voor wetenschappelijk en ondersteunend personeel op een aantal universiteiten en kon meteen met vijf groepen aan de slag. “Ik merkte al snel hoeveel behoefte er was om iets te doen aan stress en zelfmanagement.”

Effect op stress

Inmiddels doet Vreeling aan de Radboud Universiteit promotieonderzoek naar het effect van mindfulness op leiderschap. “Er bestaat veel onderzoek, maar het merendeel van het onderzoek over mindfulness is gericht op de gezondheidszorg. Dat is ook niet zo gek, want mindfulness is ooit ontwikkeld met als doel om te leren gaan met ziekte, pijn en onverklaarbare klachten en de stress die daardoor kan ontstaan. Het aantal onderzoeken naar mindfulness in organisaties neemt steeds meer toe. Niet alleen naar stress, maar ook bijvoorbeeld op het gebied van welzijn van werknemers of creativiteit en communicatie. Onderzoek toont ook aan dat de positieve effecten op stress ook nog lang doorwerken na afloop van een mindfulness training.”

Bewust worden van je eigen gedrag

Mindful Leiderschap begint met persoonlijke bewustwording. Vreeling: “Vanuit een verfrissend wetenschappelijk kader gaan we eerst aan de slag met de algemene principes van mindfulness, waarbij deelnemers de vaardigheden aanleren die helpen om inzicht in zichzelf en zelfregulatie te vergroten. Daarbij is bewustwording van het eigen gedrag essentieel. Als je meer inzicht krijgt in hoe je reageert op frustraties, irritaties of moeilijke momenten van twijfel, kun je er zelf iets aan doen. Het gaat om bewustwording van en reflectie op je eigen houding ten opzichte van zaken die gebeuren. Je leert afstand te nemen en je observeren wat er gebeurt. Hoe reageer je?  Wat maakt dat je het persoonlijk aantrekt? Als je afstand neemt en het inzicht hebt in hoe jij zelf reageert, heb je ook de vrijheid om te kiezen voor ander gedrag. Mindfulness helpt je vervolgens om helpend gedrag te ontwikkelen, wat heel fijn kan zijn, maar soms ook confronterend. Het leven is niet maakbaar: je kunt niet alles veranderen zoals jij het wil en dan is het de kunst hoe ermee om te gaan. Maar ook dat geeft inzicht: dan besef je hoe je reageert als iets vervelend is, als iets pijn doet.”

Leren luisteren met aandacht

Vreeling is ervan overtuigd dat leiders behoefte hebben aan mindful leiderschap. Ze haalt een onderzoek aan waaruit blijkt dat zeventig procent van de leiders zegt dat het ze vaak moeite kost om ergens met hun aandacht bij te blijven. Echt luisteren naar een ander vinden ze lastig. “Leiders moeten veel ballen in de lucht houden, grenzen tussen werk en privé vervagen en de impulsen van buitenaf nemen alleen maar toe. Denk aan je mail, je mobiele telefoon, de social media. Ondertussen gaat het hier wel om mensen die belangrijke beslissingen moeten nemen. Als je de innerlijke focus kunt vinden om echt te luisteren, zie je dat terug bij de mensen om je heen. Dan merk je dat mensen dat waarderen en eerder geneigd zijn om je te vertrouwen.”

Mindful leiderschap

Mindful Leiderschap gaat niet alleen over de leider zelf, maar ook over het interpersoonlijke. Leiderschap draait om de relatie met de ander. Vreeling: “Als leider heb je te maken met mensen die jij leidt, inspireert en motiveert. Wat heeft die ander nodig? Hoe herken je het effect van je eigen gedrag op anderen? Wat gebeurt er in de interactie en wat kun je daarvan leren? Deze inzichten zijn wezenlijk om samenwerking met anderen te verbeteren het werkgeluk te vergroten en de prestatie van de organisatie te verbeteren. Daarbij leer je bewust te zijn van jezelf, de ander en de organisatie. Je merkt dat je invloed hebt op jezelf waardoor je invloed krijgt op hoe je omgaat met je team en hoe je team met jou omgaat. Ik merk vaak dat deelnemers bijvoorbeeld ook de connectie tussen brein en gedrag heel intrigerend vinden.”

Lichaam en geest verbonden

Mindfulness gaat uit van de verbinding tussen lichaam en geest. “Deelnemers moeten soms wennen aan het idee dat ze zitten met hun ogen dicht. Dat voelt zweverig. We hebben geleerd om op ons werk bezig te zijn met wat er in ons hoofd gebeurt. Toch kun je heel veel leren door te luisteren naar je lichaam. Je lichaam is een goede indicator van hoe jij je emotioneel voelt. Als je onzeker bent, kan je dat bijvoorbeeld in je buik voelen. Als iemand zich ongemakkelijk voelt in een gesprek, zie je dat vaak het eerst aan zijn houding. Mindfulness is een combinatie van inzichten in de psychologische, mentale en fysieke kanten van de mens. Juist daarom kun je er zoveel van leren. Als mens en als leider.”

Ze verwacht zeker dat haar masterclass effect zal hebben. “Ik hoop dat de deelnemers na afloop vooral meer inzicht hebben gekregen in hoe ze zelf opereren, hoe dat effect heeft op hun leiderschap en dat ze de rust en ruimte vinden om goed te reageren in situaties die op ze afkomen.  En ook dat ze de mildheid vinden en ervaren om minder snel te oordelen over zichzelf en anderen.”

Meer informatie over de masterclass of dit programma als incompany-traject volgen?