Vakantie en humeurigheid: ‘Ik werd op de vierde dag van elke vakantie ongelofelijk chagrijnig’

In dit artikel neemt Ivo Brughmans, filosoof, consultant en kerndocent van de masterclass Paradoxaal Leiderschap, ons mee tijdens zijn kampeertripjes en vertelt hij over zijn vakantiechagrijn. Waarom komt die humeurigheid vaak tijdens de vakanties ineens opborrelen? En is dat te voorkomen?

Misschien is dit voor veel mensen wel herkenbaar: als we vroeger gingen kamperen met het gezin merkte ik dat ik op de derde of vierde dag van de vakantie altijd ongelooflijk chagrijnig werd. Mopperend zat ik op de campingstoeltjes: wat is dit een rot-land, met rot-eten en met rot-mensen. En waarom zitten we in hemelsnaam op zo’n rotcamping?! Ik was echt heel onaangenaam gezelschap. Een jaar later dacht ik: misschien moeten we dit jaar naar zee in plaats van naar de bergen, maar ook daar was ik de vierde dag superchagrijnig.

Een averechts effect

Toen realiseerde ik dat dat rothumeur misschien niet door de omgeving kwam, maar door iets in mijzelf. Het hele jaar door had in het teken gestaan van hard werken, dienstbaar zijn naar mijn klanten, en altijd met een goed humeur en een blij gemoed. Maar niemand kan natuurlijk het hele jaar door alleen maar dienstbaar en gezellig zijn. Wat er dan op vakantie gebeurt, juist als je ineens niet zoveel meer hoeft behalve samen vakantie vieren, is dit. Uit de diepste krochten van je zijn komt het chagrijn dat je de rest van het jaar hebt weggestopt naar boven borrelen.

Vat vol tegenstellingen

Dat vakantiechagrijn leerde me dat ik niet teveel op die ene kant moet varen de rest van het jaar: op positiviteit, jovialiteit en dienstbaarheid. Als dat andere naar bovenkomt, het klagen, mopperen, balen, rouwen of boos zijn, en je voelt het aankomen, dan kun je maar beter die gevoelens onder ogen zien. Je kunt het niet uitschakelen omdat je denkt dat je altijd maar vrolijk moet zijn. Je hoeft ze ook niet op je omgeving bot te vieren. Wat wel helpt, ook op dat campingstoeltje of dat strandlaken, is om je er bewust van te zijn. Het van een afstandje observeren en er de ruimte aan geven. Juist daardoor gaan die emoties of gedachten sneller verdampen en kun je weer terug in de normale flow komen.

Niemand is alleen maar het ene, of het andere. Daar komt de paradoxale theorie om de hoek kijken: je bent altijd een vat vol tegenstellingen. Voor elke eigenschap die je hebt heb je ook de tegenhanger, en die heb je ook nodig, die heeft ook een functie. Als je altijd alleen maar extravert bent loop je leeg. Maar als je soms extravert bent, en soms ook introvert, doemt de filosofische vraag op: ‘wie is dan je ware ik?’ Volgens mij is er geen ware ik, is er geen soort oerkern die je echte identiteit is. Je bent juist dat vat vol tegenstellingen.

Bus vol passagiers

Zie het als een bus vol met passagiers. Je bent eigenlijk die hele bus vol personen. Er zit altijd iemand aan het stuur en achter de chauffeur zitten figuren die je heel vertrouwd zijn. Maar achteraan in de bus zitten passagiers die je eigenlijk liever niet wil tegenkomen, maar die ook deel uitmaken van jezelf. Ook deze passagiers gaan soms op de stoel van de chauffeur zitten. Dat gebeurt vaak op een onbewaakt moment: dan komt bijvoorbeeld die chagrijn van mij ineens op de chauffeursstoel zitten.

Maar wat is dan wel je identiteit? Dat is de waarnemer die de hele bus kan overzien, die observeert en die van boven naar de mensen in de bus kijkt. Als je je daarvan bewust bent dan kun je er zelfs met een milde glimlach naar kijken: kijk, daar heb je de mopperaar weer, ik heb blijkbaar de laatste tijd teveel de vrolijke Frans uitgehangen. Welke behoeftes vertegenwoordigt die chagrijn? Onder het mopperen van de chagrijn zitten namelijk positieve behoeftes en gedrag: je grenzen aangeven, voor jezelf zorgen, jezelf niet continu weggeven aan anderen.

Dansen op gevoel

Onderzoek ook bij jezelf hoe je ogenschijnlijk tegengestelde kanten in jezelf kunt omarmen en integreren. Zelf ben ik bijvoorbeeld heel mentaal ingesteld: ik heb filosofie gestudeerd en ik heb ook als consultant voor een job gekozen waar het analytische denken de boventoon voert. Maar eigenlijk heb ik ook een sterke intuïtieve kant, die ik altijd heb weggeduwd. Het resultaat is dat ik uitgeput raakte doordat ik te veel vanuit mijn verstand leefde.

Op mijn veertigste ben ik daarom die andere kant gaan onderzoeken en ben ik allerlei intuïtieve cursussen gaan doen. Ook ben ik gaan dansen: voor mij de ultieme vorm van intuïtie en flow. Ik doe dansen puur op gevoel. Zet salsamuziek op en mijn lichaam gaat vanzelf bewegen. Hoor ik tango, dan voel ik mij meteen een volbloed Argentijn en zijn mijn voeten al vertrokken. Beredeneren is op dat vlak een belemmering. Als ik allerlei pasjes moet volgen, dan schiet ik meteen weer in mijn hoofd en blokkeer ik. Zo ging ik steeds meer vrij dansen en zat ik volledig in mijn gevoel.

Twee werelden verbinden

Uiteindelijk heeft mij dat aangezet om die twee werelden, van intuïtief en waanzinnig dansen aan de ene kant en de analytische filosoof en consultant aan de andere kant, met elkaar te verbinden. Ook in mijn werk vaar ik steeds meer op mijn intuïtie. Dat bespaart me een heleboel tijd. Lichaam en gevoel geven mij veel sneller en accurater de juiste informatie. Lang was ik een hoofd met een lichaam dat eraan zwengelde. Nu bewoon ik echt mijn lichaam: het is een kracht op zich. Dat is voor mij een fantastische ontdekking geweest die ik anderen ook gun.

Originele publicatiedatum: 16 juni 2022
Bewerkt: 25 juli 2023