De betekenisrevolutie

We kunnen niet verder groeien zonder dat er vooral ecologische kosten zijn die de opbrengsten overschaduwen. We hebben de grens van het technologische, economische paradigma bereikt. Hetzelfde geldt voor het neoliberalistische systeem, het economische systeem dat de maximalisatie van winst, de minimalisatie van kosten en de concurrentie als basis heeft. Overal nam het Bruto Binnenlands Product toe, net als de welvaart. Marktwerking is de norm geworden en alles is onderhevig geraakt aan het maximaliseren van nut. We weten niet beter. Alles is economie. Alles draait om geld.

Welvaart alleen is waardeloos

Natuurlijk, we hebben onze welvaart te danken aan economische groei, maar deze economische groei kent ook een kostenplaatje. Het heeft een keerzijde. De natuur gaat kapot van onze drang naar groei. We komen nu tot de ontdekking dat welvaart alleen waardeloos is. We hebben niks aan geld als onze leefomgeving ongezond is. Welvaart heeft alleen maar zin in combinatie en balans met welzijn en welbevinden.

Hack the system

We moeten op de stopknop drukken en de boel opnieuw inrichten. Daarmee gebeurt er iets heel fundamenteels. Een steeds grotere groep burgers trekt het initiatief naar zich toe en voert zelf de regie over hun eigen leefomgeving. Ik noem dat: “Hack the System” in plaats van het alom bekende “Fuck the System”. Ze schoppen niet ontevreden tegen het bestaande systeem in de hoop dat het systeem verandert. Nee, ze creëren binnen het systeem een eigen realiteit die wél werkt voor hen. Ze beginnen energie-coöperaties, zorg-coöperaties, voedsel-coöperaties, wijkbedrijven of gebiedscoöperaties. Ook ontstaan sociale ondernemingen die bepaalde maatschappelijke problemen oplossen. Allemaal voorbeelden van burgers die in een actieve, activistische rol stappen. Dat is wat mij betreft de Betekenis-revolutie. We herontdekken dat niet grote bedrijven en de grote overheid, maar wij kleine burgers verantwoordelijkheid moeten nemen voor de planeet en mensheid.

Bruto Nationaal Geluk

In Nieuw-Zeeland is de regering overgestapt op Bruto Nationaal Geluk. Premier Jacinda Ardern zegt hardop waar het op staat en verklaart het oude kapitalistische welvaartssysteem ontoereikend. Voor het gezond reilen en zeilen van een land is véél meer nodig dan alleen maar welvaart. Welzijn en welbevinden zijn ándere parameters en die moeten op eigen waarde worden ontwikkeld en beoordeeld. Nieuw-Zeeland neemt met deze stap de belangen van haar burgers pas écht serieus; en stelt ze boven de belangen van een handjevol bedrijven. Een belangrijke stap naar een nieuw normaal. Bedrijven moeten hun verdienmodel en waardetaal fundamenteel gaan veranderen. Dat is een eerste-maar-cruciale stap naar een nieuw normaal, waarin we bedrijven niet langer alleen waarderen op basis van hun zakelijke prestaties, maar ook op basis van hun maatschappelijke prestaties. Die gaan volledig geïntegreerd en gecombineerd worden. Dat worden 2 kanten van dezelfde medaille.

Een andere waardetaal, een nieuw perspectief

Als we een andere waardetaal kunnen creëren, verandert alles vanzelf. Als we in staat zijn om winst niet langer alleen uit te drukken in geld, maar een integrale waarde, dan verandert ons hele perspectief op de prestaties van een bedrijf. Dan is een bedrijf niet langer automatisch succesvol omdat het veel geld genereert voor haar aandeelhouders. Als we winst en waarde naar een hoger niveau weten te tillen, gaat de rol van bedrijven automatisch ook veranderen.

Er is geen bedrijf wat opereert in luchtledigheid. Ieder bedrijf beïnvloedt het leven op aarde. Positief of negatief. Als we dát centraal stellen en gaan waarderen, wordt de incentive voor bedrijven om daar op te scoren een nieuwe leidraad. Ik hoop dat de financiële balans van bedrijven – de profit & loss – snel zal worden uitgebreid met een maatschappelijke balans. Ik noem dat progress & degress. Anders gezegd; maakt het bedrijf maatschappelijke winst of verlies?

Als we het over maatschappelijke winst hebben, hebben we het over dienstbaarheid. Dat is iets héél anders dan duurzaamheid. Heel veel bedrijven doen ontzettend hun best om de schade van hun bedrijfsvoering te minimaliseren. Dat is duurzaamheid. Dienstbaarheid gaat over het maximaliseren van je maatschappelijke bijdrage. Pas als een bedrijf een positieve invloed uitoefent op het grotere geheel is er écht sprake van maatschappelijke winst.

Geld, geluk en gezondheid

Ik denk dat we naar een situatie toegroeien waarin we drie verschillende vormen van waarde gaan respecteren: zakelijke waarde (welvaart), maatschappelijke waarde (welzijn) en persoonlijke waarde (welbevinden). In een gezonde samenleving komen ze alle drie aan bod. We hebben geld nodig, we moeten gelukkig zijn, en we hebben een gezonde leefomgeving nodig. Er wordt nu gedacht dat meer welvaart vanzelf zorgt voor meer welzijn en welbevinden. We weten ondertussen dat dit helemaal niet geldt. Sterker nog; momenteel leidt de welvaartsgroei zelfs tot welzijnsverlies en het verlies van welbevinden. De biosfeer en sociosfeer lijden enorm onder de economische groei, en ook de epidemische vormen die burn-out en depressie hebben aangenomen, komen niet uit de lucht vallen. De drie waarde-domeinen zijn namelijk communicerende vaten. Geld verdienen lost niet alles op. We moeten  even veel aandacht besteden aan het verbeteren van de kwaliteit van onze leefomgeving en aan het vervullen van onze persoonlijke ontwikkeling. In de Betekeniseconomie gaat het wat mij betreft over een zo vlak en gebalanceerd mogelijke relatie tussen welvaart, welzijn en welbevinden.

Incarnatie in plaats van innovatie

Er zijn steeds meer ondernemers die zakelijke winst niet als doel maar als middel zien en behandelen; sociale ondernemers. En het barst van burgers die de handen ineenslaan en met elkaar gaan ondernemen om zaken in hun directe leefomgeving aan te pakken: coöperaties. Deze bedrijven proberen hun prestaties ook te duiden in impact, maar het probleem is dat deze ‘taal’ nog niet universeel en officieel is. We weten nog niet zo goed hoe we het moeten waarderen. Waardoor geld de boel blijft domineren.

Er zijn ook volop corporaties in de weer met purpose, al blijkt dit vaak een marketingproject te zijn. Dé uitdaging voor de corporates in de komende jaren is écht los komen van het aandeelhouders-regime. Dat is een enorme klus. Ze moeten zichzelf opnieuw uitvinden. Ik noem dat incarnatie, wat veel verder gaat dan innovatie. Ik geloof dat corporates daartoe in staat zijn en dit is ook heel belangrijk is voor de schaal en snelheid van de economische transformatie. Met alle goede bedoelingen van al die fantastische sociale ondernemers en coöperaties; het zijn slechts druppels op een gloeiende plaat vergeleken met de macht en de kracht van de corporates. Dus laten we vooral ons best doen om bruggen te bouwen en de corporates te helpen het nieuwe, integrale waarde-regime te installeren.

Over drs. Kees Klomp

Kees Klomp is een enthousiast voorvechter van maatschappelijk betekenisvol ondernemen in Nederland. Daarnaast is hij auteur van onder andere Handboek Betekenisvol Ondernemen.

Als programmaleider van de driedaagse Masterclass Betekenisvol Ondernemen neemt hij bestuurders, directieleden en eindverantwoordelijken, die met hun organisatie de omslag willen maken naar een meer betekenisvolle bedrijfsvoering, mee in hoe je een financieel gedreven bedrijf transformeert naar een meer purpose driven organisatie.

Op de hoogte gehouden worden?

Elke maand sturen we nieuw gepubliceerde kennisartikelen en houden we je op de hoogte van (gratis) inspiratiesessies en relevante informatie over onze academische opleidingen.