Regievoering zonder macht
- Beleid en Publieke Strategie
- Leiderschapsontwikkeling
- 6 augustus 2021
Extern adviseur, innovator en organisatiefilosoof: Hans Licht, partner van het adviesbureau Organisatieregie, heeft er meer dan 35 jaar ervaring op zitten, met name in de publieke sector. Hij gaf les op een basisschool, was hoofd van de opleidingsafdeling van het ministerie van VROM, bekwaamde zich in het werken met het enneagram en het leiden van familieopstellingen en verhuisde naar een idyllische plek in de bossen boven Stockholm. Door de jaren heen verdiepte hij zich in het fenomeen regievoering zonder macht, het onderwerp van een compacte masterclass van AOG School of Management.
Regievoering zonder macht
“Ik ben een echte innovator, houd van vernieuwing, wil het leven onderzoeken en begrijpen. Hoe beïnvloeden mensen hun omgeving en andersom? Wat brengen ze teweeg in de samenleving, op hun werk, in hun familie? Vroeger was het duidelijk bij wie je hoorde: bij een familie, een gemeenschap, een organisatie. Als ik nu vergader met een wijkteam, zijn de meeste deelnemers gedetacheerd en horen ze dus niet bij de organisatie zelf. De vraag bij welk systeem je hoort is voor veel mensen steeds moeilijker te beantwoorden en dat levert onzekerheid op. Wie is waar verantwoordelijk voor? Wie neemt de verantwoording als het mis gaat? Helaas ligt er bij de overheid een sterke nadruk op het afleggen van verantwoording, in plaats van het nemen van verantwoordelijkheid. Niemand wil de aap op zijn schouder hebben. Juist daarom is de rol van regisseur zonder macht niet gemakkelijk: je neemt namelijk verantwoordelijkheid voor iets waar je zelf niet over gaat.”
Inzicht in de rol van regisseur
“In deze masterclass willen we deelnemers inzicht geven in wat het betekent om deze rol op je te nemen in je eigen organisatie. De masterclass is vooral bedoeld voor mensen die verantwoordelijkheid willen nemen voor een opgave, een programma of een project waarbij ze samenwerken met anderen. Dat zijn bijvoorbeeld programmamanagers en beleidsmedewerkers. Maar ook communicatieadviseurs kunnen er veel van leren: als je bijvoorbeeld wilt dat er goed gecommuniceerd wordt in jouw organisatie, dan gaat het erom dat anderen goed communiceren. Hoe krijg je dat voor elkaar? Het is belangrijk dat de deelnemers leren hoe het systeem waarin ze functioneren werkt en wat ze kunnen doen om dat systeem te beïnvloeden en verbeteren. Daarom werken we met vraagstukken van de deelnemers zelf. Ik geef referentiekaders en reik sturingsparadigma’s en theoretische modellen aan. Door die kennis toe te passen op hun eigen situatie krijgen deelnemers inzicht in hoe hun eigen organisatie werkt en wat hun eigen rol kan zijn.”
Benieuwd naar de masterclass Regievoering zonder Macht?
In de masterclass Regievoering zonder Macht kijken we naar de samenhang tussen de gezamenlijke opgave en de belangen en energie van het samenwerkingssysteem, de beïnvloedingsmogelijkheden in de relaties, de organisatie van het samenwerkingsverband, de communicatie en de besluitvormingsmogelijkheden.
Geen blauwdruk
“Inmiddels heb ik drie boeken over regievoering zonder macht geschreven, waarin ik handen en voeten heb gegeven aan de begrippen die ermee samenhangen. Een blauwdruk kan ik niet geven: iedere situatie is weer anders. Het begint met relaties: als regisseur kun je pas goed samenwerken als er een gezonde relatie bestaat tussen partners, een relatie van gelijkwaardigheid. Maar hoe zit dat tussen organisaties? Tussen mensen begrijp ik het wel. Maar als de ene organisatie de ander betaalt, hoe zit dat dan met de gelijkwaardigheid over en weer? Dat soort vraagstukken komen ook aan de orde in de masterclass.”
Je gaat er niet over, maar het moet wel lukken
“Regievoering zonder macht betekent dat je verantwoordelijk bent voor iets waar je niet over gaat. Als programmamanager ben je verantwoordelijk voor het slagen van het programma, maar je bent niet de eigenaar. Als de juristen van de beleidsafdeling zeggen dat wat jij wil niet kan moet je er toch voor zorgen dat het lukt. Dus moet je onderzoeken hoe ze zich ook verantwoordelijk gaan voelen. Dat ze met jou gaan meedenken. Of je gaat terug naar je opdrachtgever en je zorgt ervoor dat hij een knoop doorhakt. Het bouwen van gezonde relaties met de mensen met wie je samenwerkt is essentieel. Vertrouwen over en weer, respect voor de ander, bereidheid om verantwoordelijkheid te nemen. Regievoering zonder macht vergt moed en inzicht. Je moet vaak via de band werken en je krijgt soms klappen. Je moet kunnen omgaan met frustraties en in staat zijn om geen slachtofferrol aan te nemen. In plaats daarvan neem je je verantwoordelijkheid, versterk je je arsenaal en erken je dat je een onmogelijke opgave hebt. Want je gaat er niet over. Maar het moet wel gebeuren. Als je last hebt van een groot ego, is het de vraag of je geschikt bent voor deze rol.”
Dienend Leiderschap
“Een voorbeeld: ik werk mee als adviseur in een project van de gemeente Amsterdam gericht op de aanpak van eenzaamheid. Eenzaamheid is een probleem van de samenleving. De gemeente kan dit niet zelf oplossen, maar heeft zich er wel verantwoordelijk voor gemaakt dat er iets aan wordt gedaan. Als regisseur breng je dan mensen in stelling en stimuleer je ze om slimme, effectieve interventies te plegen. Jij werkt achter de schermen en zorgt ervoor dat de spelers op het toneel hun werk kunnen doen. En als je daarin slaagt, klim je niet zelf op de bühne, maar laat je de spelers het applaus in ontvangst nemen. Je laat de afdeling scoren, je zorgt dat de wethouder de credits krijgt. Jij moet er genoegen mee nemen dat je niet vooraan staat. Dit concept is sterk gekoppeld aan dienend leiderschap: jij dient een opgave en doet de dingen die nodig zijn om die opgave te laten slagen. Het gaat niet over jou, maar over de ander. Het is net als bij het opvoeden van je kinderen: het gaat er niet om dat jij slaagt in de opvoeding, maar dat jouw kinderen slagen in het leven.”