Ontdekkingsreis naar organiseren in de 21ste eeuw

The past is a foreign country; they do things differently there. Dat is de openingszin van L.P. Hartley’s beroemde roman The Go Between. Een boek gesitueerd op het tumultueuze breukvlak van twee eeuwen: de 19de en de 20ste. Ruim een eeuw later bevinden we ons opnieuw in zo’n overgangsfase tussen verschillende tijdperken – met elk hun eigen uitgangspunten, benaderingen, verhoudingen.

De 21ste eeuw is er al een tijdje, maar in veel organisaties is daar nog niet al te veel van te merken. Ze lijken er soms domweg niet echt aan toegekomen. Als het om werk gaat, bivakkeren ze vaak nog met één been in het vorig tijdsgewricht – het (post)industriële. Kenmerkend daarvoor? Het denken vanuit machines, waar vervolgens mensen aan worden gekoppeld. Lineair denken, in oorzaak en gevolg: A leidt automatisch tot B. Hiërarchisch en topdown denken, oftewel (wat kort door de bocht): de baas moet beslissen.

Mensen staan centraal
Maar zoals gezegd: die 21ste eeuw is er, en – voor de komende 85 jaar: – here to stay. Nee, niemand weet wat de komende decennia gaan brengen. Glazen bol: geen. Hebben we ook niet nodig. Want een aantal ontwikkelingen tekent zich reeds onmiskenbaar af. We leven bijvoorbeeld in een informatietijdperk. Niet machines staan centraal, maar mensen. Het draait niet meer om hiërarchieën, maar om netwerken en (cyclische) processen. Niet om kennis persé, maar om toegang tot kennis en het delen daarvan. Dat stelt andere eisen aan werknemers, managers, leidinggevenden en HR-medewerkers.

Op weg naar het onbekende
Of we willen of niet: we moeten het oude 20ste-eeuwse land vaarwel zeggen en op reis gaan. Vanuit het heden, met de bagage die je nodig hebt in de hand, op weg naar het onbekende. Die reis kunnen we vormgeven aan de hand van vragen. Wat is nog relevant, wat is ballast? Wat helpt, wat hindert? Hoe ziet werk eruit, hoe willen we dat vormgeven? Moeten we nog wel denken in functies, of juist in rollen en talenten? Hoe zit het met volgerschap, en wat impliceert dat voor leiderschap? En wat betekent dit alles voor managers? Voor HRM? Is dat een afdeling of een overtuiging? Organiseren kan tenslotte alleen met mensen.

Verantwoordelijkheid versus wantrouwen
Veel bedrijven en instellingen zijn nog altijd ingericht op basis van wantrouwen. Medewerkers hebben taken en we controleren of ze die uitvoeren conform de afspraken. Maar als de verwachtingen helder zijn, staat een nieuwe weg open: handelen vanuit vertrouwen. Hoe en wanneer je werkt doet er minder toe, als je maar zorgt dat het werk tijdig gedaan wordt, en goed. Daarmee legt de organisatie de verantwoordelijkheid bij jou, de werknemer. Dat schept ruimte en vrijheid, uiteraard binnen kaders en regels, en met oog voor het collectief belang. En zeker niet minder belangrijk: het kan creativiteit stimuleren. Inspiratie geven. Nieuw elan!

Visie op werk en HR
Het einde van de 21ste eeuw halen: veel organisaties willen het. Maar hoe doe je dat? Het vraagt in elk geval om reislust. AOG School of Management en AWVN nemen daarbij graag het voortouw. Het komend jaar organiseren zij voor de tweede maal een tocht naar de toekomst – in de vorm van het programma ‘Visie op werk en HR’. Centraal staan scenario’s van sociale innovatie en arbeidsverhoudingen. Hoe om te gaan, nu en straks, met zaken als arbeid, flexibiliteit, kennis en creativiteit? We kijken naar de principes op basis waarvan organisaties opereren.

Met een nieuwe bril naar de nieuwe tijd kijken
Wat we willen is een nieuwe bril aanreiken om naar de nieuwe tijd te kijken. En ja, die nieuwe tijd heeft zeker ook consequenties voor het individu. De tijd dat we tussen 9 en 5 werknemer waren, en daarvoor en daarna de rest van ons leven leefden, is voorbij. Daaraan mogen misschien nadelen kleven, het is ook goed nieuws. Persoonlijke inbreng en mogelijkheden om tot ontplooiing te komen, maken werk ontegenzeggelijk leuker. Werk is immers ook, en in toenemende mate: betekenis geven aan je leven. Uitdragen wat je belangrijk vindt. Ruimte hebben om je talenten verder te ontwikkelen.

De exacte bestemming van onze reis is niet duidelijk, net als de weg erheen. Zeker is dat het een boeiende tocht gaat worden, een ontdekkingsreis die elke organisatie op zijn eigen manier zal invullen. Professionals van AOG en AWVN functioneren daarbij als reisleiders, die onderweg uitgebreid stilstaan bij diverse landmarks.

Gaat u mee op reis?

Lars Doyer, senioradviseur en hoofd adviesteam arbeidsverhoudingen AWVN. Voor meer informatie over AWVN, kijk op www.awvn.nl. Daarnaast is Lars Kerndocent van de opleiding Visie op werk en HR. Deze opleiding is gezamenlijk ontwikkeld door AOG School of Management en AWVN.