‘Zonder ankerpunt ben je een kameleon die geen eigen kleur heeft.’ – Interview met Lenette Schuijt, organisatiekundige en programmaleider

Over ego, je eigen stem en synergie

Ik heb lange tijd als trainer gewerkt voor de overheid, waarbij ik onder meer leiderschapsprogramma’s begeleide. Daarbij moest ik samen gaan werken met een ander bureau, omdat de opdrachtgever wilde dat we een gezamenlijk programma zouden creëren. Dat betekende dat ik ging samenwerken met een trainer met een heel andere koers en visie. In eerste instantie probeerde ik om mijn plek náást hem in te nemen, en mijn eigen ruimte te claimen. Dat was geen succes: wat ontstond waren twee grote ego’s die elkaar bevochten voor de groep, die we eigenlijk moesten inspireren op het thema leiderschap. Voor de groep was dat onaangenaam, en ik werd er zelf ook ongelukkig van.

Uiteindelijk ben ik stemtraining gaan volgen bij een bijzondere vrouw, Madeliene Ingen Housz. Zij leidt verschillende zangkoren, en heeft ooit alle registers van haar eigen stem ontdekt door letterlijk alle mogelijke klanken uit haar stem proberen te halen. Die training heeft me heel erg geholpen om mijn eigen stem te ontdekken. Dat bleek een veel zachtere stem dan ik me eigenlijk realiseerde: een stem van verbinding zoeken, van aftasten, van vertrouwen bouwen. Vanaf toen heb ik geprobeerd in de leiderschapsprogramma’s mijn eigen stem te laten horen. Om vanuit mijn eigen stem, mijn eigen innerlijke koers bij te dragen aan het programma.

Zo zijn mijn collega en ik onze verschillende benaderingen als trainers juist gaan omarmen in dat leiderschapsprogramma. Zo hebben we onze discussies over hoe je met mensen omgaat, ter plekke gevoerd. Dat was de eerste keer doodeng en heel kwetsbaar, voor zo’n kritische groep hoogopgeleide ambtenaren. Het heeft misschien wel een jaar geduurd voordat we de synergie vonden tussen het meer diagnostische denken van hem en de meer verbindende en ontwikkelingsgerichte benadering van mij. Uiteindelijk hebben we tien jaar samengewerkt.

Voor de pleasers en de afstemmers

Ik weet als geen ander hoe lastig het is om jezelf niet kwijt te raken, zeker als je van nature geneigd bent om je aan te passen aan en af te stemmen op je omgeving. Ik ben een pleaser, erg gewend om mee te bewegen. Ik kan me heel goed aanpassen. En dat wordt in de huidige tijdsgeest ook voortdurend van ons verwacht. Denk maar aan agile werken, aan anticiperen, aanpassen, reageren. Maar als je geen ankerpunt hebt, geen rustpunt van binnenuit, dan word je alle kanten opgetrokken. Dan ben je een kameleon die geen eigen kleur heeft.

De kunst van een krachtig kompas

De kunst is dat je de kwaliteit van het aanpassen kunt behouden, maar steeds wel een innerlijk besef hebt van wat goed is en wanneer. Voor mij is dat een kompas hebben. Sommige mensen noemen het een innerlijk kompas of een moreel kompas. Dat betekent niet dat je een manifest moet schrijven, of een rood boekje moet hebben met hoe het hoort. Voor mij bestaat een kompas uit jouw visies, waarden, en overtuigingen. In het geval van het leiderschapsprogramma, waar ik steeds beter mijn eigen kompas leerde kennen, ging dat over hoe wij ons als trainers tot de deelnemers verhielden. Hoe denk je over leerprocessen, hoe geef je mensen feedback?

Hoe leer je je eigen stem of kompas kennen?

Je leert je eigen stem of kompas te kennen door jezelf de volgende vragen te stellen. Waar geloof jij heilig in? Wat staat voor jou onomstotelijk vast? Wanneer zou je bijvoorbeeld niet meer in een organisatie kunnen werken? Welke waarden zijn er dan in het geding? Dat is een onderzoek naar waarden, je zielsdrijfveren, je visie, je mensbeeld, je dromen of je idealen, waar je naar onbewust naar streeft.

Die elementen van je kompas, daar kom je achter door veel gesprekken te voeren met mensen, en door butsen op te lopen in je leven. Als je bijvoorbeeld altijd met gelijkgestemde trainers werkt, dan is dat gewoon water waar je in zwemt. Juist door botsingen kom je erachter waar het voor jou niet klopt en krijg je dus zicht op die waarden die voor jou belangrijk zijn.

Wat zijn signalen waar je aan kunt merken of er voor jou belangrijke waarden in het geding zijn? Bijvoorbeeld als je buikpijn krijgt, als je de neiging krijgt om het af te zetten, weg te lopen. Er dan juist erbij te blijven: waar lig je wakker van? Als je gedoe hebt met je partner, of met goede vrienden, wat zit er dan niet lekker, waar schuurt het dan? Wat van mij wordt nu geschaad? Wat kan niet overeind blijven? Als je de antwoorden op die vragen onderzoekt krijg je zicht op je eigen stem, je eigen kompas.

Bewust vertragen op het toilet

Om jezelf die vragen te stellen en die antwoorden te vinden dien je soms bewust te vertragen, zodat je kunt afpellen. Dat kan betekenen dat je soms even een tijdje op het toilet gaat zitten om je af te vragen: waarom ben ik ineens zo geïrriteerd, wat is er aan de hand? Maar andersom kan ook. Dat je aan het einde van de dag, als je je bed in duikt na een dag met een gouden randje onderzoekt: wat was er in de dag dat het zo’n gouden dag maakte? Laatst had ik dat, we hadden vrienden te eten gehad. We hadden fijne gesprekken gehad met diepgang, met kwetsbaarheid, er was lekker eten. Verdieping blijkt voor mij een belangrijke waarde te zijn.

Van kompas naar koersvast laveren

Dat leren kennen van je eigen kompas is de eerste stap om in je dagelijks leven meer koersvast te laveren. Dat impliceert dat je ruimte en tijd moet creëren om met jezelf en met anderen in gesprek te gaan over die waarden die voor jou belangrijk zijn. Vervolgens kun je onderzoeken: hoe kan ik vanuit mijn eigen kompas mijn omgeving bijsturen? Of: hoe kan ik meebewegen met mijn omgeving zonder weg te raken van mijn eigen koers? Probeer dus juist de momenten dat je geïrriteerd bent te omarmen en te onderzoeken. Uiteindelijk leer je er veel van over je eigen kompas.