Lenette Schuijt over koers houden in turbulente tijden

Waar verwonder jij je over in het organisatielandschap vandaag de dag?

“Dat de oude reflex om dingen te willen beheersen, zo sterk is. Het maakbaarheidsdenken ligt diep in ons verankerd. Het besef dringt maar mondjesmaat door dat we deel zijn van een organisch geheel met een eigen dynamiek, terwijl wij denken dat we zélf de boel kunnen bepalen. In mijn moestuin leer ik dat alles in de natuur onderling verbonden is, ook wij mensen. Maar in de organisaties waar ik kom is alles opgedeeld in hokjes. Dat belemmert ons zicht op het geheel. We hollen heel druk achter urgente dingen aan, maar in de hectiek vergeten we ons af te vragen wat we eigenlijk aan het bouwen zijn.”

Met welke vraagstukken zie jij de leiders in organisaties vandaag de dag het meest worstelen?

“Steeds vaker zijn het vraagstukken die hun organisatie overstijgen, zoals het structurele personeelstekort in zorg en onderwijs, of duurzaamheid en energietransitie in het bedrijfsleven. Dat zijn vraagstukken die niet meer door management of bestuurders binnen één organisatie kunnen worden opgelost. Zij hebben andere spelers nodig, terwijl vaak nog niet duidelijk is wie dat zijn. Die andere spelers kijken vanuit hun eigen visie en belangen naar het vraagstuk. Elkaar leren kennen en vertrouwen opbouwen is dus cruciaal, ook al ontbreekt daarvoor vaak de tijd. Samen moet je een stap vooruit zetten, er is niet iemand die een keuze kan afdwingen of bepalen. Het is dan belangrijk dat je als manager of bestuurder in dialoog kunt zijn met uiteenlopende denkbeelden en standpunten, maar ook dat je heel goed weet waar jij staat, hoe je morele kompas eruitziet.”

In 2001 kwam jouw boek ‘Met ziel en zakelijkheid’ uit en in 2009 een herziene uitgave. Hoe komt het, volgens jou, dat het ruim twintig jaar later, nog steeds actueel is?

“De paradox die het thema in zich heeft, is nog steeds herkenbaar. Het boek gaat over de harde en zachte kanten in een organisatie en hoe je die verbindt. Zoals sturen en ruimte geven, of doen en zijn. De zachte kant raakt vaak ondergesneeuwd. Dat is de laatste jaren alleen maar pregnanter geworden. Het is nog steeds een kunst om de harde, systeemkant te verbinden met een  menselijke maat, met onze menselijkheid. Bovendien verbind ik in mijn boek filosofische en psychologische inzichten met hedendaagse vraagstukken in organisaties. Als je de actualiteit plaatst in eeuwenlange tradities biedt dat weliswaar geen snelle oplossingen maar wel stof tot nadenken. Dat maakt het in zekere zin tijdloos en biedt veel diepte, wat veel lezers een verademing vinden in deze hijgerige tijd.”

Gaat de masterclass Koersvast Laveren ook over het verbinden van de harde en de zachte kant in organisaties?

“In zekere  zin wel. Het gaat over betekenis geven aan weerbarstige vraagstukken. Maar de essentie is vooral de paradox van eenvoud in de complexiteit. Van koers houden in de chaos. Vandaag de dag zijn er legio maatschappelijke vraagstukken. Naast dat we die niet meer vanuit één organisatie kunnen oplossen, kun je als organisatie ook niet aan de oplossing van alle problemen een bijdrage leveren. Dan zul je als leider in een organisatie keuzes moeten maken, waarin je wel iets kunt én wilt betekenen, en dus ook waarin niet.”

Geen quick wins, maar onderzoeken welke betekenis je wilt hebben?

“In de masterclass onderzoeken de deelnemers hoe hun persoonlijk kompas eruit ziet en kijken van daaruit naar de vraagstukken waar ze mee te maken hebben. Dus niet: ‘Hoe krijg ik dat vraagstuk opgelost?’, maar ‘welke betekenis wil (en kan) ik hebben ten aanzien van dit vraagstuk? Welk steentje wil ik bijdragen aan de oplossing hiervan?’ Na afloop hebben de deelnemers helder zicht hierop.”

Steviger én flexibeler?

“Ten tweede onderzoeken de deelnemers hoe ze kunnen omgaan met chaos en complexe vraagstukken. Bij dit type vraagstukken kun je als manager niet buiten schot blijven: je moet zelf mee bewegen. Deelnemers leren hoe je lenigheid van geest kunt ontwikkelen, hoe je je kunt losmaken van emotionele gehechtheden en opvattingen, hoe je ambiguïteit kunt hanteren.

Na afloop sta je steviger op je eigen voeten en tegelijkertijd ben je flexibeler in complexe vraagstukken.”

Wat drijft jou in je werk? Of, met andere woorden, wat maakt jouw werk voor jou zinvol?

“Ik noemde al de zachte krachten die ondergesneeuwd dreigen te raken. De ziel verdwijnt dan. En de ziel is het levende principe, de kracht die dode materie tot leven wekt, betekenis geeft. Er is zoveel dode materie in organisaties: kpi’s, voortgangsrapportages, functiehuizen, ICT-systemen met beperkte invulmogelijkheden, enz. Dat alles is niet verkeerd, maar als je vergeet waartoe je die systemen hebt, sijpelt het leven eruit. Als je als mens vergeet waartoe je zo hard werkt, en wat je leven betekenis geeft, dan verdwijnt de levensvreugde. Ik zie het als mijn missie om steeds die levenskracht of ziel aan te spreken, bij individuen en organisaties. Mijn werk doet er toe als ik daarin slaag.”