‘Rechterhand’

Alumnus Richard Jongsma plaatst de ‘Rechterhand’ voor een keer in de spotlight

In juli 2016 rondde Richard Jongsma zijn masterstudie bij AOG School of Management af. Nu heeft deze HR-professional wederom een intrigerend boek geschreven over de zogenaamde ‘rechterhanden’ – de adviseurs die vaak in de schaduw van hun topfunctionaris een soms onzichtbare, maar ook onmisbare rol vervullen. We gingen in gesprek met Richard over zijn boek, dat een mooi inkijkje geeft in het reilen en zeilen van de hoogste lagen van organisaties. 

Schrijven vanuit verwondering

‘De onderwerpen waarover ik schrijf komen altijd voort uit verwondering. Zo ging het ook met ‘De Rechterhand’. Tijdens de laatste Amerikaanse presidentsverkiezingen vroeg ik me af: “zijn dit – van al die ruim 332 miljoen inwoners – nu echt de twee meest capabele, talentvolle, vakbekwame kandidaten die mogen strijden om een van de machtigste posities in de wereld? Laten we hopen dat zij een kring van adviseurs om zich heen hebben die de boel in het gareel houden.” Of neem Mark Rutte, die tijdens de vooravond van de Provinciale Statenverkiezingen in 2019 tijdens een black-out om zijn politiek assistent ‘Caroliene’ vroeg. Zo worden de eerste zaadjes voor een boek geplant.’

Leren van Rechterhanden

‘Ook vanuit mijn eigen ervaring bij verschillende organisaties heb ik het politieke spel tussen topfunctionarissen en hun meest vertrouwde adviseurs op de voet kunnen volgen. Het schrijven van zo’n boek begint dan met de juiste vragen stellen. Rechterhanden oefenen enorm veel invloed uit achter de schermen, hoe komt het dan dat we zo weinig van hen weten? En waarom lezen we biografieën van iconische topfunctionarissen (denk aan Elon Musk, Richard Branson en Steve Jobs)? Kunnen we niet beter Rechterhanden bestuderen, aangezien de meesten van ons te maken hebben met een leidinggevende van wie we afhankelijk zijn tijdens ons werk, waarbij het opbouwen van een goede arbeidsrelatie van cruciaal belang is? Kunnen we van Rechterhanden niet veel meer leren? Met dit soort vragen ben ik de wetenschappelijke literatuur ingedoken en met verschillende topfunctionarissen en hun Rechterhanden in gesprek gegaan.’

Worstelingen van topadviseurs

‘Die topadviseurs of Rechterhanden krijgen met verschillende uitdagingen en worstelingen te maken. Zo heeft elke Rechterhand twee algemene behoeften: aan de ene kant vereenzelviging met de topfunctionaris en aan de andere kant de behoefte aan een eigen identiteit. De verbintenis tussen een topfunctionaris en zijn Rechterhand zou gebaseerd moeten zijn op hun gedeelde visie, doelen, prioriteiten en vastgestelde procedures. Wanneer zij daarbij bovendien gebruik maken van elkaars voornaamste karaktereigenschappen, sterktes en elkaar daarbij aanvullen, leidt dat ertoe dat er betere besluiten genomen kunnen worden. Maar het is binnen de onderlinge samenwerking minstens zo belangrijk dat de Rechterhand zijn eigen speelveld heeft, zijn unieke rol kan vervullen en zijn persoonlijke (beïnvloedings)stijl kan toepassen.

De Rechterhand en topfunctionaris kunnen nog zo nauw samenwerken, deze innige collaboratie houdt alleen maar stand wanneer de rollen strikt gescheiden zijn en blijven. De topfunctionaris is het boegbeeld, de Rechterhand speelt de tweede viool. Als het mis gaat, is dat veelal terug te voeren op het feit dat een van beide partijen te veel de rol van de ander inneemt. In het verlengde daarvan moet een Rechterhand uitvoering geven aan de besluiten van zijn topfunctionaris, ook wanneer dit besluit niet strookt met zijn advies, en eenheid van beleid uitstralen.’

Een betekenisvol werkleven in de schaduw?

‘Het is interessant om te onderzoeken wat die topadviseurs drijft: wat maakt dat werken in de schaduw van zo’n topfunctionaris betekenisvol? Rechterhanden zijn vaak van de inhoud. Die vinden het interessant om op strategisch niveau mee te denken en de uitgestippelde koers te vertalen in praktische plannen van aanpak. Vanuit hun positie vlak naast de topfunctionaris zien en horen ze veel en wordt hun gevraagd om over een breed scala aan uiteenlopende onderwerpen mee te denken. Doordat een topfunctionaris zoveel vertrouwen in de kennis en kunde van zijn Rechterhand stelt, zal hij niet alleen sneller zijn advies inwinnen maar ook eerder geneigd zijn om zijn raadgevingen over te nemen en ernaar te handelen. De rol van Rechterhand brengt zoveel dynamiek met zich mee dat ze voortdurend vakinhoudelijk aangesproken worden op hun kennis en kunde. Ze houden zich bezig met onderwerpen die er echt toe doen, omdat ze rechtstreeks verband houden met het succes van de organisatie. Rechterhand zijn geeft het gevoel van betekenis te kunnen zijn. Ook al is dat misschien deels in de schaduw.’

Belang van erkenning en waardering in een bijzondere werkrelatie

‘Als ze reflecteren op hun bijzondere werkrelatie met hun topfunctionaris, geven Rechterhanden verder aan dat ze content zijn met de persoonlijke band die ze met de topfunctionaris hebben opgebouwd: de nabijheid, de humor en de manier waarop ze met elkaar omgaan beschouwen ze als meerwaarde. Als gevolg van dit onderling vertrouwen krijgen Rechterhanden veel ruimte en vrijheid om werkzaamheden te ontwikkelen en uit te voeren, waarbij ze met regelmaat door hun topfunctionaris uitgedaagd worden om onderwerpen op te pakken die nieuw voor hen zijn.

Rechterhanden werken vaak aan concrete doelstellingen. De werkzaamheden zijn daarnaast heel uitdagend, maar nét niet te moeilijk om met succes uit te voeren, waardoor er een optimale balans zit tussen de eigen specifieke vaardigheden en de uit te voeren activiteiten. Dat geeft een gevoel van persoonlijke controle over de situatie of uit te voeren taak. De Rechterhand krijgt meestal directe feedback over zijn geleverde prestaties en dankzij deze rechtstreekse terugkoppeling kan hij waar nodig zijn manier van werken meteen aanpassen. Want ondanks dat een Rechterhand veelal achter de coulissen werkt, heeft hij wel de erkenning en waardering van zijn topfunctionaris nodig.’

Leren over leiderschap

‘We kunnen veel leren van deze Rechterhanden over leiderschap. Zo laten Rechterhanden bij uitstek zien dat leiderschap altijd gedeeld wordt binnen een organisatie. In veel onderzoeken en managementboeken van de afgelopen decennia wordt steeds het leiderschap van de topfunctionaris centraal gesteld en worden volgers veelal afgeschilderd als lijdzame ontvangers of tussenpersonen. Rechterhanden laten echter zien dat zij essentieel zijn voor het leiderschap van topfunctionarissen: zij helpen hun topfunctionaris bij het bepalen van prioriteiten en zorgen voor onderbouwde adviezen over vraagstukken en problemen. Door te leren van Rechterhanden en hun unieke werkrelatie met hun topfunctionaris kunnen ook wij leren hoe we de impact op het reilen en zeilen in onze eigen organisatie kunnen vergroten.’

 

Benieuwd naar de Master van AOG?

In de Master worden op een vernieuwende, conceptuele en interdisciplinaire wijze kennis en inzichten ontwikkeld rondom complexe vraagstukken uit jouw werk. Download voor meer informatie de brochure.

Op de hoogte gehouden worden?

Elke maand sturen we nieuw gepubliceerde kennisartikelen en houden we je op de hoogte van (gratis) inspiratiesessies en relevante informatie over onze academische opleidingen.