Steek je nek uit en neem verantwoordelijkheid

Dominique Haijtema

Dominique Haijtema

Niet weer een boek over leiderschap. Zo begint een recensie over mijn boek ‘Leiderschap is een keuze’ op managementsite.nl. Dat is precies dezelfde gedachte die ik regelmatig heb als een boek over leiderschap verschijnt. Hoeveel boeken kunnen er over een onderwerp worden geschreven? Heel veel, zo blijkt. Leiderschap is een van de meest beschreven onderwerpen in de managementliteratuur.

Het was de enorme hoeveelheid artikelen en boeken die mij er toe zette een interviewreeks met managementgoeroes te maken. Ik interviewde de auteurs van bestsellers, las honderden boeken en bezocht tientallen cursussen en seminars. In 2010 verscheen de eerste editie van ‘Leiderschap is een keuze’, waarin 26 wereldleiders als Stephen Covey, Jack Welch of Desmond Tutu hun licht laten schijnen over leiderschap. Hoe verschillend al die leiders ook zijn, een ding hebben ze gemeen: ze nemen verantwoordelijkheid. Vandaar de titel van het boek. Het klinkt als een Amerikaanse oneliner en wellicht ook gemakkelijk: leiderschap als keuze, maar met die keuze ben je er nog lang niet. Het is slechts het begin van een lange en soms ronduit vermoeiende reis waarbij je veelvuldig op de proef wordt gesteld.

Ik vergelijk leiderschap graag met golfsurfen. Dat leer je ook niet door er een boek over te lezen, maar door het te gaan doen. Je kunt ook hier veel leren van anderen. Maar je hebt zeker niet alles onder controle. De oceaan is onvoorspelbaar en hoe je op de omstandigheden reageert bepaalt of je succesvol zult zijn. Er bestaat geen vaste handleiding. De een is een natuurtalent, de ander heeft veel begeleiding en ondersteuning nodig. Voordat je ook maar enigszins op een plank overeind kunt blijven, moet je oefenen. En net als je denkt dat je het redelijk beheerst, komt er een onverwachte golf. Niet in paniek raken, niet bang zijn en geduld hebben zijn in het water en in het bedrijfsleven zeer nuttige eigenschappen. Om te leren en te groeien als surfer, mens of leider moet je zeker bereid zijn tegenslag te overwinnen. Wij zijn soms geneigd bij moeilijkheden af te haken, maar topprestaties vereisen doorzettingsvermogen en daadkracht. Charles Kettering verwoordde dit mooi: ‘Niemand was ooit de oceaan overgestoken als hij tijdens een storm uit de boot had kunnen stappen.’

In vijf jaar tijd kan veel gebeuren. Zo zijn twee van mijn favoriete schrijvers Stephen Covey en Warren Bennis inmiddels overleden. En zijn er nieuwe interviews met onder andere Brené Brown en Margaret Wheatley die over het belang van kwetsbaarheid en krijgerschap vertellen.
Ook ik ben veranderd de laatste vijf  jaar. Van een freelance journalist die vooral vragen stelde en de vrijheid bezat te ontdekken en te onderzoeken, werd ik begin 2013 hoofdredacteur van het tijdschrift Management Team en mocht ik ineens zelf leiding geven. Leiding geven aan verandering – we deden in tweeënhalf jaar twee keer een ingrijpende restyling – en aan een team van vaste en freelance medewerkers.

En zo heb ik geleerd dat ergens over schrijven iets fundamenteel anders is dan iets daadwerkelijk te doen. Ik weet vrij veel over leiderschap, maar dat maakt me nog geen goede leider. Het zorgt er hooguit voor dat ik beter weet wat ik wel en niet kan. Ik leerde dat ik goed kan vernieuwen, resultaatgericht ben en strategisch sterk, maar weer weinig geduld of organisatietalent heb. Een chaoot werd ik meer dan eens genoemd.

Leiderschap leer je inderdaad door de praktijk. En toch heb ik ook vele inzichten te danken aan al die boeken die ik heb gelezen en alle gesprekken die ik heb gevoerd de laatste 10 jaar. Ik ben ervan overtuigd dat we veel kunnen leren van anderen die ons zijn voorgegaan. Dat wij troost en herkenning, maar ook de confrontatie en uitdaging van ons beeld van de werkelijkheid kunnen vinden in de ontmoetingen met anderen. Het is daarom tijd voor een nieuwe en actuele uitgave van ‘Leiderschap is een keuze’. In haar recensie op managementsite.nl beschrijft Jeanine Jansen dat mijn boek gelukkig toch niet het zoveelste boek is over leiderschap, maar door al die verschillende visies en perspectieven net even anders. Er is ook in deze uitgave geen standaardrecept voor leiderschap, geen heilige graal. Die is er niet.

Het gaat om mensen die hun nek durven uitsteken. Hun ideeën en prestaties zijn zeer verschillend, maar wat de geïnterviewden met elkaar gemeen hebben is dat zij verantwoordelijkheid hebben genomen. Zij kozen ervoor hun dromen te realiseren, hun potentieel te verwezenlijken. Of zoals Marianne Williamson zegt: ‘Zij maken zich niet klein om anderen een dienst te bewijzen.’

Dit blog is een bijdrage van Dominique Haijtema, journalist, auteur en voormalig hoofdredacteur van ManagementTeam. Tevens is Dominique Haijtema docent bij AOG School of Management in de leergang Talent en Organisatieontwikkeling en de opleiding Bedrijfskunde en Leiderschap.

Klik hier om het boek ‘Leiderschap is een keuze’ te bestellen.

Op de hoogte gehouden worden?

Elke maand sturen we nieuw gepubliceerde kennisartikelen en houden we je op de hoogte van (gratis) inspiratiesessies en relevante informatie over onze academische opleidingen.