“In het nieuwe tijdperk moet je anders kijken”

Jan-Henk Bouman

Elke generatie denkt getuige te zijn van een historische verandering. Wij ook. Er is zelfs sprake van zo’n bijzondere ontwikkeling dat we alleen maar kunnen gissen naar de impact ervan.

Door internet en sociale media zijn een paar miljard mensen in korte tijd fijnmazig met elkaar verbonden geraakt. Kennis vrijelijk kunnen delen, net als muziek, algoritmes, programmeercodes, ideeën en creativiteit. Daardoor bevinden we ons momenteel midden in de overgang naar een nieuw economisch systeem: de Sharing Economy en de Collaborative Commons. Deze fase gaat gepaard met verwarring en chaos voor industrieën, overheden, economieën en samenlevingen. Neem Airbnb. Gemeenten zitten met de handen in het haar nu burgers de hotelfunctie in de stad overnemen. Dat wordt wat als de lokale economie straks op zijn kop komt te staan doordat iedereen zijn eigen spullen gaat maken met een 3D-printer. Het antwoord op dit soort vraagstukken ligt niet in het verleden, de wereld van voor de crisis komt nooit meer terug. Er waait een andere wind en het roer moet om. Landen, overheden, steden en bedrijven moeten investeren in en zich verbinden met de toekomst, in plaats van de pijlen te richten op de huidige systemen die opgebouwd zijn voor een ander tijdperk. Steve Jobs zou zeggen: “Kill your darlings”.

Opkomst van nieuwe netwerken

De Amerikaanse visionair Jeremy Rifkin voorziet een zogeheten SuperInternet waarin allerlei netwerken van transport, energie en communicatie samenkomen. Nog even, dan produceren meer dan 50 miljard sensoren online een gigantische hoeveelheid aan data. Big Data. Op basis daarvan kunnen niet alleen bedrijven ten behoeve van de eigen creativiteit en productiviteit analyses maken, maar ook de mensen thuis. Zo gaan allerlei nieuwe netwerken ontstaan die toegankelijk worden voor misschien wel de hele wereld. WikiHouse is een goed voorbeeld van het nieuwe economische systeem. De mensen achter dit OpenSource platform hebben als doel architectuur en design toegankelijk te maken voor iedereen. Kies een ontwerp van een huis, tuinhuis of meubelstuk, pas die eventueel aan naar je eigen idee en download je eigen bouwpakket dat lokaal uit te printen is. Een ontwerp dat eenmaal bestaat, kost daarna zo goed als niets meer en dat verandert het economische model. Er zullen dan ook in steden lokale mini-fabrieken ontstaan voor Wikihouse-achtige communities en alle goederen die je maar kunt bedenken. Zo is WikiSpeed de eerste OpenSource auto en Strati is de eerste volledig 3D-geprintte auto. Kortom: consumenten worden mensen die zelf bepalen wat ze maken. Centrale fabrieken worden overbodig. Dit creëert spectaculaire kansen en mogelijkheden waarmee de nieuwe orde steeds de oude zal verrassen.

Nieuw tijdperk

We rollen echt een ander tijdperk in. In het vorige tijdperk werd software gemaakt om taken uit te voeren. In dit tijdperk wordt software gemaakt die zichzelf dingen kan leren en zichzelf kan programmeren. Kunstmatige intelligentie gekoppeld aan Big Data gaat ons oplossing bieden op uiteenlopende gebieden van Zorg tot Klimaat van Rechtspraak tot Transport die de mens zelf niet had kunnen bedenken.

Creëer je eigen Uber of AirBnB

Een verwarrende factor in deze overgangsfase is dat situaties continue veranderen. Velen bedrijven als AirBnb en Uber in 2012 en 2013 nog onder de noemer deeleconomie, worden ze anno 2016 gerekend tot marktverstorende monsters die investeerders en aandeelhouders moeten verrijken. Daar gaat het romantische beeld van de lieflijke, altruïstische deeleconomie waar we op basis van onze overcapaciteit producten en diensten met elkaar uitruilen. De volgende stap is dat alle minibedrijfjes binnen bijvoorbeeld Uber of AirBnB samen een coöperatie starten. Die coöperatie bouwt vervolgens op basis van opensource-software een platform waar de aangesloten minibedrijfjes zich met elkaar verbinden. Of ze maken gebruik van ShareTribe, een website waarmee je in enkele minuten je eigen platform of marktplaats bouwt. Daarmee creëer je dus een eigen, lokale Uber of AirBnB en voorkom je dat een groot deel van de inkomsten verdwijnt in de zakken van een bedrijf in Silicon Valley. Je kunt zulke netwerken vergelijken met een zwerm: in no time zit je met elkaar in een nieuwe boom. Er zijn meer marktverstoringen op komst met grote impact: zo investeert China in zijn eigen internet voor energie en India in OpenSource medicijnen.

Blijf bij of haal in!

We gaan toe naar een situatie waarin het steeds vaker gaat over for benefit dan for profit. Dat vergt een andere, vooral flexibele houding. Handhavers en wetgevers moeten meebewegen, gaan ontdekken en experimenteren. Faciliteren in plaats afremmen. Dit vergt veel van mensen: een leven lang leren en jezelf verbinden met de toekomst. Want het nieuwe wordt geboren in de schoot van het oude. Ze hebben elkaar nodig om de volgende stap te kunnen zetten. Bovendien: deze veranderende wereld is niet te stoppen. Het is geen kwestie van: ik ben voor of tegen. Het gebeurt al. Op vele vlakken tegelijk en met wisselende snelheden. Ik zou alvast gaan voorsorteren en gas geven om bij te blijven. Of om in te halen.

Dit blog is een bijdrage van Jan-Henk Bouman. Jan-Henk is docent in de leergang Leiderschap bij Digitale Transformaties.