Minicollege: Mens en robot: een veelbelovende of gevaarlijke combinatie?

De ontwikkeling van robotica en kunstmatige intelligentie oftewel artificial intelligence (AI) één van de grote thema’s uit de leergang Leiderschap bij Digitale Transformaties. Een relevant onderwerp voor bestuurders van vandaag: wat is de impact van deze ontwikkeling op de arbeidsmarkt en op de toekomst van organisaties? Maken robots straks de dienst uit of kunnen ze ons vooral helpen? In dit mini-college geeft kerndocent Marco Derksen alvast een voorproefje op dit thema.

 

“In de bioscoop wemelt al jaren van films over androïden die niet van de mens te onderscheiden zijn (Bladerunner), intelligente computersystemen die de macht overnemen (The Matrix) en killerrobots die de aarde bedreigen (I Robot). De angst voor de ontwikkeling van supercomputers blijft niet beperkt tot films en SF-verhalen: twee jaar geleden spraken onder andere Stephen Hawking en Elon Musk in een open brief hun zorgen uit over de ongebreidelde groei van AI-systemen. Gevaarlijker dan kernwapens, zegt Musk. Poetin beweert zelfs dat het land dat het verst is op dit gebied de wereld zal regeren. Befaamd AI-goeroe Ray Kurzweil voorspelt dat de rekenkracht van computers exponentieel zal groeien, waardoor in 2045 ‘singularity’ wordt bereikt: de mens wordt dan in feite zelf een robot. Luidt de voortschrijdende technologie van AI en robotica inderdaad het einde van de mensheid in?”

 

Computer kan veel maar niet alles

“Mijn verwachting is dat het niet zo’n vaart zal lopen. Tegenover bovenstaande schrikbeelden staan namelijk de nodige genuanceerde meningen. Zo ontrafelt Kevin Kelly, voormalig hoofdredacteur van het tijdschrift Wired, in zijn artikel The AI Cargo Cult allerlei mythes over supercomputers. Zijn belangrijkste argument is dat menselijke intelligentie niet klakkeloos kan worden gekopieerd door een computer. De computer is ontzettend goed in eendimensionale activiteiten, zoals het razendsnel doorrekenen van gegevens, het doorzoeken van enorme databases en beeldherkenning. Maar de menselijke intelligentie is veel meer dan dat. Het menselijk brein combineert allerlei niveaus van intelligentie. De computer is daartoe niet in staat. Of zoals hoogleraar Informatica aan MIT Daniele Rus het in NRC uitlegt: “Robots naar Mars sturen is gemakkelijker dan robots de was laten vouwen.”

 

Reuzenstappen

“Het klopt wel dat computers er nu al voor zorgen dat ons werk en onze manier van leven sterk verandert. Vergeleken met mijn studietijd in de jaren tachtig heeft de technologie reuzenstappen gemaakt. De computers waarmee ik toen zijn niet te vergelijken met wat we nu in onze achterzak hebben. De nieuwe Apple X beschikt over een krachtige chip die 600 miljard operaties per seconde kan leveren. De rekenkracht is door de jaren heen enorm toegenomen. Daarnaast is de hoeveelheid data de laatste jaren exponentieel toegenomen. Data waarmee computers kunnen worden getraind zodat ze uiteindelijk in staat zijn om zelf een partij schaak te spelen of een object in een foto kunnen herkennen.”

 

Poolhond in de woestijn

“Toch zijn deze systemen nog steeds afhankelijk van de mens: wij programmeren ze en voeren de data in. Ongemerkt kunnen er vooroordelen in fouten in die data sluipen. Willen we een samenleving waarin computers beslissingen nemen, mogelijk gebaseerd op onze eigen vooroordelen? Een samenleving waarin een AI bepaalt dat iemand geen hypotheek krijgt? Of niet wordt aangenomen voor een baan? Ook al geef je een AI nog zoveel informatie, het kan zich nog steeds vergissen op basis van wat wij er hebben ingestopt: de AI dat honden herkent gaat de mist in als je hem een poolhond in de woestijn laat zien. Want het heeft geleerd dat poolhonden in de sneeuw lopen.”

 

Gevolgen voor de arbeidsmarkt

“Hoewel ik niet denk dat de robots onze wereld morgen gaan overnemen, zorgen ze wel voor verschuivingen op de arbeidsmarkt. Daarom is het voor de leiders van organisaties essentieel om deze technische ontwikkelingen bij te houden. Wat betekenen deze ontwikkelingen voor je organisatie, voor je mensen, je producten en diensten? Wat is de impact ervan op jouw organisatie. In 2013 was er in de VS nogal wat ophef na de publicatie van het geruchtmakende onderzoek van Oxford-onderzoekers Frey en Osborne. In The future of Employment stellen zij dat als gevolg van deze technologisch ontwikkelingen de helft van de banen in de VS binnen twintig jaar is verdwenen. En dat is niet eens zo’n raar idee: nu al maken organisaties gebruik van intelligente computersystemen. Kijk naar online-bedrijven als Amazon, Spotify en Netflix, die voortdurend anticiperen op de wensen van hun klanten. Steeds meer callcenters hebben een intelligente chatbox. Als je online contact zoekt met een bedrijf, kan het maar zo zijn dat je geen antwoord krijgt van een mens maar van zo’n bot. Bij VGZ hebben ze sinds kort Amelia, een bot die gesprekken volgt die worden gevoerd met klanten en daarvan leert. Uit de pilot die nu loopt blijkt dat Amelia een deel van de vragen van klanten zelfstandig kan afhandelen. Mensen hebben dat vaak niet in de gaten. Pas als Amelia er niet uit komt, komt de klant uit bij een mens.”

 

Augmented intelligence

“In Nederland lijken we minder beducht te zijn voor de opkomst van robots dan in veel andere landen. Op initiatief van de overheid is hier een aantal onderzoeken uitgevoerd naar deze ontwikkeling en de rode draad is dat mens en technologie goed kunnen samenwerken. Robots en computers zullen zeker taken van ons overnemen, maar dat betekent niet dat al onze banen verdwijnen. We gaan ze anders invullen. De industriële revolutie heeft de menskracht vervangen, zodat we minder zwaar, lichamelijk werk hoeven te doen. Deze nieuwe systemen gaan een deel van onze denkkracht vervangen. Tegelijkertijd is er behoefte aan vaardigheden waarover de computer niet beschikt, zoals sociale vaardigheden, creativiteit, kritisch denken, complexe problemen oplossen. Mijn betoog is dan ook om niet meer te spreken over Artificial Intelligence, maar over Augmented Intelligence: de robot die ons aanvult en helpt in plaats van vervangt. Waarbij overigens voorop staat dat je als mens niet achterover kunt leunen en de robot je werk laat doen. De noodzaak om een leven lang te leren is nog nooit zo actueel geweest als nu. ”

 

Visie ontwikkelen

“Het is van belang dat je als leider van de toekomst een goed beeld hebt van wat er gaat komen en wat de impact zal zijn op je organisatie. In hoeverre gaat deze trend jouw organisatie raken? Wat betekent dit voor je mensen? Voor je product of je dienstverlening? Hoeveel kun je aan robots overlaten en waarvoor heb je nog echte mensen nodig? En wat moeten die mensen dan kunnen? Hoe verandert de markt? Hoe zit het met privacy, security en big data? Allemaal vragen die uitgebreid aan de orde komen in de Leergang Leiderschap bij Digitale Transformaties.”

Marco Derksen is kerndocent van de leergang Leiderschap bij Digitale Transformaties. Donderdag 12 september start de volgende editie. Meer informatie? Download de brochure.