Leiderschap gevraagd, maar dan…

Prof.dr. Heinrich Winter – kerndocent van de leergang Publieke Strategie en Leiderschap

Iedereen die de krant opslaat of de tv aanzet heeft wel eens het gevoel dat het tijd is voor ‘echte’ leiders. De ontwikkelingen van de afgelopen tijd vragen daar bijna letterlijk om. Ik noem het referendum in Groot-Brittannië, gevolgd door politieke chaos en een ‘Brexit’, de opeenvolging van terroristische, al of niet aan islamitisch fundamentalisme gelieerde of daarop geïnspireerde aanslagen, of de komst van asielzoekers naar West-Europa in aantallen die volgens velen op den duur niet houdbaar zijn.

Deze ‘macro’ ontwikkelingen paren zich aan wellicht nog veel verontrustender ‘meso’ of ‘micro’ bewegingen. Denk aan de versplintering van de politiek, waardoor het ‘politieke midden’ in de Tweede Kamer, maar ook in provinciale staten en gemeenteraden dreigt te verdwijnen en de instabiliteit die dat tot gevolg heeft. Denk aan de opkomst van de ‘boze’ burger, die het vertrouwen in de politiek en in de samenleving lijkt te zijn kwijtgeraakt. Er is, kortom, veel verwarring en dat leidt tot een zoektocht naar nieuwe wegen.

Leiders gevraagd?
Velen roepen om sterke leiders. Dat zien we ook in landen nog niet eens zo heel ver bij ons vandaan. Denk aan Turkije en Rusland. Wel duidelijk wellicht, maar biedt dat de oplossingen waar wij op zitten te wachten? En die passen bij de waarden van onze samenleving, mensenrechten en de scheiding van de machten? Modern leiderschap heeft een andere vertaling. Niet de sterke leider, maar de leider die kan verbinden en die in staat is draagvlak te vinden. Wellicht ook dat minister-president Rutte het daarom al zo’n lange tijd uithoudt. Hij heeft immers geen al te zeer geëxpliciteerd programma dat hij als uitgangspunt van zijn handelen hanteert, hij zoekt vooral samen met anderen naar oplossingen.

Ook los van de politiek en de grote verhalen zoeken organisaties in het publieke domein naar moderne leiders. Die moderne leider bij overheidsorganisaties in het onderwijs, de zorg, de volkshuisvesting, bij politie en justitie en natuurlijk bij gemeenten, provincies, ministeries en zbo’s, is niet meer de leider van voorheen. Ook daar is de leider niet langer de boven de rest van de organisatie gestelde ‘baas’. Ook daar is de leider zoals we de minister-president ook wel eens typeren, de ‘primus inter pares’, de eerste onder zijns gelijken.

Wat doet die leider?
Naar consensus zoeken, alles uit zijn medewerkers halen en samen met de organisatie oplossingen bedenken en uitvoeren. Moderne leiders hebben het niet eenvoudig. Ze hebben het niet alleen voor het zeggen. Ze moeten om hun organisatie mee te krijgen over veel vaardigheden beschikken. Ze moeten goed communiceren, collega’s inspireren, zich weten te verhouden tot de media en transparant zijn. En ze moeten een consistente strategie volgen.

De leergang Publieke Strategie en Leiderschap ondersteunt leiders en leiders in spe bij het spelen van die rol. Dat vergt ook kennis. Kennis van de manier waarop onze democratische rechtsstaat is ingericht en functioneert, kennis van de internationale en met name de Europese dimensie van het werken in het publieke domein en kennis van het repertoire aan keuzes dat de moderne overheidsmanager ter beschikking staat.

De leergang biedt niet alleen veel informatie, maar zorgt ook voor reflectie. De uitdagingen voor modern leiderschap vragen om leiders die zichzelf en ook de eigen beperkingen kennen en die daarmee weten te dealen. Kennis en introspectie komen aan de orde tijdens de zeven modules van telkens vijf dagdelen. Uit evaluaties van deelnemers blijkt dat de leergang een ‘cadeautje’ is, een mogelijkheid je even terug te trekken uit de hectische dagelijkse praktijk en nieuwe inzichten op te doen. Inspiratie en verrijking zijn trefwoorden.

Maar, dat komt niet vanzelf. De deelnemer schrijft op basis van de leergang een visiedocument dat een vraagstuk uit de eigen praktijk aan de orde stelt. Niet zelden levert dat nieuwe inzichten op waarmee de deelnemer vervolgens verder kan. Een nieuwe strategie voor de club, een bedrijfsplan voor de komende jaren, een prikkelende visie op de ontwikkeling die de organisatie doormaakt of gewoon een oplossing uitgedacht voor een probleem dat speelt. Altijd leidt dat tot vernieuwing en vooruitgang. Publieke Strategie en Leiderschap brengt zo niet alleen de individuele deelnemer een stap verder, maar levert ook meerwaarde voor de organisatie op.

Prof.dr. Heinrich Winter is hoogleraar Bestuurskunde aan de Faculteit Rechtsgeleerdheid van de Rijksuniversiteit Groningen. Bij AOG School of Management is hij kerndocent van de leergang Publieke Strategie en Leiderschap.