In gesprek met Kim Weidemann en Marco van der Zwaard over Leiderschap in Onderwijsbestuur

De Leergang als verdieper én versneller van je loopbaan

Kim en Marco begonnen in (…) samen met nog … andere deelnemers met de Leergang Leiderschap in Onderwijsbestuur. Allebei op een ander moment in hun loopbaan. Bij Kim, die op dit moment nog directeur van een basisschool is begon het met een plek in een benoemingsadviescommissie voor een nieuwe bestuurder. Eén van de andere commissieleden vroeg haar: ‘Zou dat niets voor jou zijn?’ Dat plantte een zaadje en zo besloot ze om de Leergang te gaan doen. Dat bleek versnellend te werken, want ze leerde meer om boven de materie te staan en start komend september in een nieuwe baan als directeur van twee VSO-scholen, met in totaal ruim 500 leerlingen en 185 medewerkers. ‘Ik heb ontzettend veel zin om te beginnen. Dat ik nu deze stap kan zetten is wel echt mede mogelijk gemaakt door deze Leergang. Een jaar geleden vond ik het nog lastig om de bestuurlijke rol op te pakken, maar bij de laatste sollicitatie was de Raad van Toezicht onder de indruk van de manier waarop ik in staat was om boven de materie te staan.’

Marco werkt inmiddels drie jaar als algemeen directeur van een scholenvereniging en voelde een sterke behoefte om zich grondiger te verdiepen in goed onderwijsbestuur. Na de eerste jaren, waarin hij zichzelf de tijd gunde om zich zijn nieuwe rol eigen te maken, vond hij de ruimte om de verdieping op te zoeken. ‘In mijn vorige rol als onderwijs- en organisatieadviseur werkte ik al vaak samen met bestuurders. Ik ben me toen gaan afvragen: wie is die volgende generatie bestuurders? Na een paar keer die vraag gesteld te hebben vond ik het antwoord in de spiegel.’

Beter begrijpen, beter worden

Kim en Marco stapten de eerste dag met verschillende doelen binnen. Kim: ‘Ik wilde gewoon meer weten over het werk van een bestuurder en wilde ook onderzoeken of het wat voor mij kon zijn.’ Marco geeft aan dat hij vooral beter wilde worden in zijn rol als onderwijsbestuurder, beter wilde begrijpen hoe hij die rol zo goed mogelijk kon invullen: ‘Ik wilde beter worden en wilde graag een Leergang met academisch niveau volgen. Ik wilde graag onderwijs krijgen van mensen die echt master zijn op een bepaald terrein. En dat doen met mensen die ook die gretigheid hebben om te leren en zichzelf te ontwikkelen, die met jou op reis gaan.’

Als bestuurder loods je de vloot

In de Leergang hebben Kim en Marco ook veel geleerd over de verschillen tussen de rollen als directeur en bestuurder. ‘Je directe verantwoordelijkheden zijn heel anders. Als directeur sta je echt in de frontlijn en ben je onderdeel van het primaire proces. Ik sta er meer naast, of tussen, om ervoor te zorgen dat de mensen in het primaire proces hun werk kunnen doen. Als scholenvereniging ben je een soort vloot, en als bestuurder ben je misschien het bootje met de loods. Je kunt langzamerhand de koers verschuiven. En dan samen varen, met z’n allen plezier hebben in de wind, maar ook de stormen doorstaan.’ Kim vult aan: ‘Ik ervaar ook dat je meer van afstand kijkt en meer kunt uitzoomen. Als bestuurder heb je een breder belang en moet je ook verschillende scholen met elkaar verbinden. Daarbij moet je continu verschillende, soms botsende belangen afwegen.’

En om die belangen goed boven water te krijgen is de verbinding met de mensen in het primaire proces een belangrijke sleutel. Marco: ‘Zij zijn mijn antennes naar wat er op de werkvloer speelt. En ik houd vervolgens mijn antennes uit in de context waar we samen in zitten. Dat met elkaar verbinden, besluiten nemen over waar we op door moeten, wat we wel moeten begrijpen maar nog niet direct op hoeven reageren. Dat vind ik steeds boeiender, maar niet per sé makkelijker.’

Bewustwording en bestuurlijke geloofwaardigheid

Kim en Marco benoemen beiden hoe de Leergang een belangrijke bijdrage heeft geleverd aan bewustwording over goed bestuurlijk leiderschap in onderwijs. Marco: ‘Er zijn heel veel dingen die je ergens al weet, maar met de Leergang krijg je er nu woorden voor en word je je er meer bewust van.’ Kim sluit daarbij aan: ‘Dat is mooi aan deze Leergang. Je krijgt verschillende perspectieven aangeboden en kunt daarmee je kennis verdiepen en je eigen visie aanscherpen.’

Wat Marco vooral is bijgebleven van de Leergang is het thema bestuurlijke geloofwaardigheid. ‘Bij heel veel besluiten waar je voor komt te staan is er geen pasklaar antwoord. Je hebt vaak te maken met tegenstrijdige of botsende belangen. Als je bepaalde besluiten neemt dat je ‘heel’ blijft als je jezelf in de spiegel zit. Dat het blijft kloppen. Dat je eigen hart blijft kloppen. Ik heb toch het goede gedaan. Als bestuurder ben je formeel de eindverantwoordelijke, en daarbij is het cruciaal dat je geloofwaardig kunt handelen. Omdat mensen zich herkennen wat je zegt, omdat je laat zien dat je goed begrijpt wat er speelt. Dan vergroot je je geloofwaardigheid en kun je in lastige situaties richting aangeven.’

Spreken in het openbaar en leren van elkaar

Samen reflecteren Kim en Marco op de hoogtepunten van de Leergang. Kim: ‘Wat ik ook bijzonder vond was het spreken in het openbaar. Ik dacht altijd: die bestuurders gaan op een podium staan en doen dat eventjes. Maar de meeste bestuurders vinden dat hartstikke spannend. Het heeft me geraakt hoe je daarin kunt oefenen en leren. Door beter voor te bereiden, door mensen te raken, door hoe je staat. Daar heb ik uiteindelijk ook in mijn sollicitaties veel aan gehad. Dat kan ik direct toepassen, bijvoorbeeld wanneer ik in mijn nieuwe baan de mensen ga toespreken.’

Ook het samen leren, het leren van elkaar is een belangrijk en waardevol element van de Leergang. Zo zegt Kim: ‘Als groep vorm je ook een soort van blijvend netwerk. Zo heb ik iemand ontmoet die ook in het VSO werkt, ik kijk er nu al naar uit om met haar te sparren. Dat leren van elkaar en elkaar feedback geven is heel waardevol.’ Marco vult haar aan: ‘Dat zit voor mij ook in de gesprekken die je met elkaar voert. Dat iemand door de kritische vragen die hij of zij aan je stelt je een directe spiegel voorhoudt. Dat blijft bij mij het meeste haken.’

Een Academische Leergang met ruimte voor eigen ontwikkeling

‘Kortom,’ zegt Kim, ‘als je een Academische Leergang zoekt waarin ook ruimte is voor je eigen ontwikkeling, waarin je ook jezelf meeneemt, kies dan voor Leiderschap in Onderwijsbestuur bij AOG.’ ‘Bovendien,’ zo vult Marco aan, ‘valt de tijdsinvestering 100% mee. Door de prettige opzet met de seminars is de verhouding tussen de tijd die je er insteekt en wat het je oplevert echt heel goed.’

Eén van die opbrengsten is dat ze beiden een aangescherpte visie hebben op wat goed leiderschap in onderwijsbestuur voor hen is. Marco: ‘Goed leiderschap is dat je op een geloofwaardige manier antwoord weet te geven op de maatschappelijke opgaven die er voor jouw organisatie liggen. En dat mag een eigen antwoord zijn. Dat je in staat bent de gemeenschap met al die verschillende actoren vorm te geven en dat op een geloofwaardige manier kunt doen. Dat is steengoed bestuurlijk leiderschap. Als ik dat mag bereiken, daar ga ik voor.’ Kim knikt bevestigend: ‘Daar sluit ik mij volledig bij aan. En ik denk ook dat je altijd moet blijven leren. Als bestuurder moet je ook aan jezelf blijven werken. Je moet altijd nieuwsgierig en leergierig blijven, zowel binnen als buiten je eigen organisatie.’