Hoe ga jij als publieke leider om met de spanning tussen politieke stormen en interne zorgvuldigheid?

Als manager of leider in de publieke sector werk je in een extreem dynamische omgeving. Terwijl de buitenwereld op topsnelheid draait, met de val van het kabinet, de energietransitie die om ingrijpende keuzes vraagt, en burgers die steeds kritischer, veeleisender en mondiger worden, moet jij jouw organisatie op de rails houden.   

Het spanningsveld tussen externe snelheid en interne traagheid komt in vrijwel elke publieke organisatie voor en wordt vaak gezien als een van de grootste strategische én persoonlijke leiderschapsdilemma’s ervaren. Maar waarom is dit zo? 

Verschillende snelheden, verschillende logica’s 

Politieke instabiliteit, maatschappelijke polarisatie, technologische innovaties en de roep om transparantie, participatie en maatwerk. Al deze krachten werken op hun eigen tempo en vanuit hun eigen logica. Een kabinetscrisis, de aanpak van de woningcrisis of de energietransitie, ze vragen allemaal om flexibiliteit en snelheid. 

Daar staat de interne organisatie meestal haaks op. Die is opgetuigd om risico’s te vermijden, met vaste procedures, strakke regels en vakgebieden die op hun eigen aanpak leunen. Als publieke leider moet je constant laveren tussen de verwachtingen vanuit de buitenwereld en de grenzen van de organisatie: omgaan met risicomijdende structuren, schaarse middelen en vakdisciplines die vasthouden aan hun eigen aanpak en tegelijk de wendbaarheid en slagkracht zien te vergroten. 

Leiderschap als scharnierpunt 

In dit complexe speelveld is leiderschap cruciaal. Leiders moeten fungeren als bruggenbouwers tussen de externe dynamiek en de interne organisatie. Ze dienen visie te combineren met realiteitszin, en innovatie te balanceren met stabiliteit. Maar hoe ziet dat er dan uit in de praktijk?

Neem de Toeslagenaffaire. Toen de publieke verontwaardiging losbarstte, waren de regels te star, de organisatie te verkokerd en de risicoaversie te groot om tot snelle, passende oplossingen te komen. Een publieke leider die op zo’n moment de rol als scharnier op zich neemt, brengt de buitenwereld en de binnenwereld samen. Zo’n leider stapt de organisatie in om te luisteren: hoe werken de regels eigenlijk op de werkvloer? Waar knellen ze? Wat is op dit moment écht nodig? 

Daarna zoekt hij de dialoog met de buitenwereld op, met ouders, met de Nationale Ombudsman, met de Tweede Kamer, om te begrijpen welke waarden op het spel staan en welke aanpak gewenst is. Daarbij aarzelt zo’n leider niet om vakgebieden te doorbreken. Er moeten dan multidisciplinaire teams ontstaan, waarbij wetgevers, uitvoerders, voorlichters en ICT’ers samen kijken welke regels geschrapt, aangepast of vervangen moeten worden om tot rechtvaardig beleid te komen.
De toon van de leider is dan cruciaal.
Door transparant te zijn over risico’s, keuzes en aanpak, creëer je als leider vertrouwen op de werkvloer én in de buitenwereld. Door samen te reflecteren op de aanpak, op wat werkt en wat niet, maakt de organisatie de stap richting leren en verbeteren. 

Prof. dr. Heinrich Winter, hoogleraar Bestuurskunde in Groningen en docent in de leergang Publieke Strategie en Leiderschap, benadrukt het belang van modern leiderschap in publieke organisaties. Hij stelt dat leiders niet langer de traditionele ‘bazen’ zijn, maar eerder ‘primus inter pares’: de eerste onder gelijken. Ze moeten consensus zoeken, medewerkers inspireren en samen oplossingen bedenken. Hij benadrukt dat moderne leiders over diverse vaardigheden moeten beschikken, zoals effectieve communicatie, transparantie en het vermogen om een consistente strategie te volgen.  

Wat doe jij als alles schuift? 

De uitdaging om tussen snelheden en werelden te navigeren is geen bijzaak, maar een kernvraag voor publieke leiders. Wie deze spanning niet serieus neemt, riskeert vervreemding van burgers, frustratie bij medewerkers en falende beleidsuitvoering. Wie ermee leert werken, kan publieke waarde creëren in een steeds complexere samenleving.  

Nu het kabinet is gevallen, beleidsdoelen weer verschuiven, de politieke koers wankelt en de maatschappelijke onrust groeit, wordt zichtbaar wie koers kan houden in onzekerheid. In onze leergang Publieke Strategie en Leiderschap leer je hoe je als publiek leider strategisch handelt in tijden van instabiliteit. Niet door af te wachten, maar door richting te geven, met oog voor complexiteit, legitimiteit én het grotere plaatje.  

Meer weten over de deeltijdopleiding Publieke Strategie en Leiderschap?

Download de brochure