Cum Laude Award winnaar Remco Noordsij over zijn masterthesis
- Strategie en Bestuur
- 18 april 2019
Remco Noordsij won de Cum Laude Award van dit jaar met zijn masterthesis ‘Morele dilemma’s rond het machtsspel. Over de voor- en nadelen van vuile handen, waarom integer handelen niet vanzelfsprekend is, en welke zeep er te verkrijgen is’. Remco volgde de leergangen HR-Strateeg, Verandermanagement en rondde af met het Flexibel Academisch Masterprogramma (nu de Master Strategy & Leadership). Hij werkt als zelfstandig interimmanager en adviseur op het snijvlak van business development en organisatieontwikkeling.
Wijze uil of sluwe vos?
“Uit onderzoek is gebleken dat managers zichzelf meestal als wijze uil zien: een leider die zowel politiek sensitief als integer is. Uit datzelfde onderzoek blijkt tevens dat ondergeschikten hun leider meestal als sluwe vos beschouwen: weliswaar politiek sensitief maar niet integer.”
“Dit was het startpunt van mijn onderzoek. Ik wilde uitzoeken waarom dit zo was. Gaandeweg realiseerde ik me dat dit niet alleen een belangrijk vraagstuk is voor leidinggevenden en organisaties, maar dat het ook een grote maatschappelijke relevantie heeft. Want wanneer we iemand niet integer vinden, dan vertrouwen we die persoon minder. Daarmee neemt de bereidheid tot samenwerking af, voelen mensen zich minder thuis in de organisatie, werken minder energiek mee aan de doelstellingen, zijn minder goed in staat zich open te stellen voor noodzakelijke veranderingen, en verzuim en verloop nemen toe. Wanneer vertrouwen verdwijnt, komt sociaal verkeer tot stilstand.”
42 verschillende machtstactieken
“In mijn onderzoek heb ik mij gericht op het sociale spel om de macht, een relatief onderbelichte vorm van macht, omdat ik vermoedde dat daar een van de belangrijkste oorzaken van het geschetste probleem zouden liggen. Ik heb 42 verschillende machtstactieken onderscheiden. Voorbeelden daarvan zijn: denken wat je wilt, maar je gedragen als de anderen; jezelf dommer voordoen dan je bent; mensen van je afhankelijk maken; het geheim houden van je ware bedoelingen. Vervolgens heb ik geanalyseerd in hoeverre dit gedrag op gespannen voet staat met wat mensen onder integer gedrag verstaan.”
Integriteit en Macht
“Integriteit gaat verder dan het je houden aan wetten en regels. Ook de mate waarin iemand als eerlijk, open en authentiek wordt gezien speelt een rol. Wanneer je meedoet aan het sociale spel om de macht, kun je niet altijd helemaal eerlijk, open en authentiek zijn. Wanneer je als leider al je twijfels, informatie en zwakheden op tafel legt, is de kans dat je iets voor elkaar krijgt klein: je tegenstanders zullen korte metten met je maken, en ook zullen veel mensen zo’n leider niet willen volgen. Anderzijds, wanneer je alleen maar de sluwe vos uithangt, nooit het achterste van je tong laat zien, weigert fouten toe te geven, pronkt met de successen die anderen hebben behaald, dan verlies je het vertrouwen, en daarmee je effectiviteit.”
Onontkoombaar dilemma
“Morele dilemma’s rond het machtsspel gaan feitelijk niet over keuzes tussen goed en fout, maar tussen goed en goed. Er is geen ontsnappen aan dit dilemma. Een integere leider die niet politiek sensitief handelt, is niet effectief. Hij of zij kan de handen schoonhouden, maar wordt een ‘mak schaap’, speelbal van degenen die wel hun positie in het machtsspel weten te houden. Sterker nog, doordat men niet effectief kan handelen in het belang van de organisatie en medewerkers, maakt men alsnog vuile handen. Politieke spelletjes spelen is inherent aan het spel om de macht. Deels moet een leider inleveren op integriteit ten gunste van effectiviteit. Hij of zij weet dat, voelt dat aan, en toch blijkt dat de meeste leiders zichzelf als wijze uil zien.”
Wie heeft gelijk?
“Daarmee komen we terug bij dat verschil in perceptie, aan het begin van dit stuk genoemd, tussen medewerkers en leidinggevenden. Wie heeft gelijk? Het korte antwoord is: beiden hebben een vertekend beeld. Bij het oordeel van medewerkers over de integriteit van hun leidinggevende speelt het ‘nabijheidsprincipe’. Als mens hechten wij meer belang aan wat onszelf overkomt dan wat anderen overkomt. Medewerkers die de effecten van het handelen van hun leidinggevende ervaren, zijn streng in hun oordeel over zijn of haar integriteit, en houden weinig rekening met de bredere context waarin die leidinggevende moet handelen.”
De kunst van het zelfbedrog
“Bij leidinggevenden speelt ‘de kunst van het zelfbedrog’, iets dat Eduardo Giannetti schitterend beschreven heeft in een boek met deze titel. Leiders weten ergens wel dat ze niet altijd integer handelen, maar bedriegen zichzelf hierover. Zij bezien hun handelen vanuit de goede intenties die zij ermee hebben, en kleuren daarmee het oordeel over zichzelf positief in. Dit is een van de zaken die mij het meest heeft verrast: de rol van zelfbedrog in het omgaan met ongemakkelijke dilemma’s rond integriteit en macht.”
Macchiavelli, Aristoteles én Marcus Aurelius
“Badaracco stelt in zijn boek Onmogelijke keuzes – Managers en morele dilemma’s, dat leiders eigenlijk een combinatie moeten zijn van Machiavelli, Aristoteles en Marcus Aurelius. Een Machiavelli, omdat je als leider moet weten hoe het machtsspel werkt en moet zorgen dat je daden leiden tot het gewenste resultaat. Een Aristoteles, omdat je als leider evenwicht moet zien te vinden tussen wat werkt en wat goed is. En een Marcus Aurelius, omdat je als leider – net zoals Aurelius deed – moet zorgen voor voldoende rust en reflectie om de juiste afwegingen te kunnen maken en te kunnen leren van rolmodellen.
Het spel om de macht hoort bij sociale interactie zoals dat tussen mensen plaatsvindt. Het is spannend en uitdagend om hierin de dilemma’s te onderkennen, en steeds weer in de spiegel te kijken. Dit geeft je als leider iets om de rest van je leven aan te werken.”