Survival of the fittest: het belang van de soft skills

Leen de Waal over het belang van soft skills

Leen de Waal MSc MA, kerndocent van de opleiding HR Strategie en Sourcing.

De laatste decennia hebben vooral technische veranderingen het mogelijk gemaakt dat (nieuwe) ideeën zich steeds sneller verspreiden. Maar juist dit fenomeen maakt ook dat technologie rap verouderd, achterhaald en buiten gebruik raakt. Simpelweg omdat ideeën en kennis gemakkelijk, vlot en frequent worden gedeeld, waardoor ze sneller ontwikkelen. Alles wat publiekelijk is, laat discussie en/of dialoog ontstaan.

Een interessant voorbeeld hiervan is de ontwikkeling van technologie die ons in staat stelt naar muziek te luisteren. Edison vond in 1877 de fonograaf uit, tien jaar later werd dit opgevolgd door Berliner met de grammofoon. Die technologie bleef de meest gangbare tot in 1979 Philips de CD op de markt bracht. Waar in de tussentijd de bandrecorder, audiocassette en korte tijd de 8-track nog alternatieven boden voor de grammofoonplaat, ontwikkelde de technologie zich in honderd jaar hooguit op het niveau van kleine verbeteringen. Dankzij de Walkman, en later de iPod werd persoonlijke mobiele muziek mogelijk en leverde die zijstap tijdelijk een nieuw alternatief.

Opvallend is dat sinds de introductie van de cd-speler het iets meer dan twintig jaar duurde voordat iTunes werd geïntroduceerd. Een kleine acht jaar later kwam Spotify. Inmiddels zijn alle geluidsdragers benoemd tot ‘vintage’, die nog slechts een klein publiek van specifieke enthousiastelingen bekoren. De grote massa streamt muziek, altijd en overal waar je maar wilt. En dan ook nog eens met gebruikmaking van de smartphone waarin de muziekspeler via software is geïntegreerd. Nieuwe technologie(-combinaties), in combinatie met software, en andere handelswijzen (bijvoorbeeld ‘van bezit naar gebruik’) hebben dit alles in no-time volledig acceptabel gemaakt.

Onvoorspelbare ontwikkelingen

Feitelijk zien we hier een tweetal gelijktijdige en elkaar onderling versterkende bewegingen. Om te beginnen ontwikkelt technologie zich steeds sneller, we zien een bijna logaritmische toename van de ontwikkelsnelheid. Tegelijkertijd wordt de richting van deze ontwikkelingen, steeds onvoorspelbaarder. Beide gebeurtenissen zijn mogelijk, omdat vanuit veel verschillende bronnen ideeën gedeeld en verrijkt worden dankzij diezelfde technologie. Hierdoor ontstaan nieuwe, niet voorziene, oplossingen.

Technologie versnelt steeds sneller

Vroeger ontwikkelden we technologie met gelijkgestemden, wiens wereldbeeld en achtergronden nauwelijks verschilden. Daardoor kwamen we ook op steeds dezelfde (on-)mogelijkheden en/of oplossingen uit. Door een ander perspectief toe te voegen, zien mensen dingen die eerder onzichtbaar waren. Dat is precies waar het ongelimiteerde mondiale delen van informatie, kennis en inzichten ons toe brengt. Het maakt ook dat nieuwe inzichten en oplossingen gemakkelijk richtingen op gaan die we nooit hadden bedacht als we op dezelfde voet verder waren gegaan. Hierdoor zijn de technologische ontwikkelingen niet te voorspellen en worden ze wellicht niet onmiddellijk breed geaccepteerd.

De oorzaak hiervoor lijkt voor de hand te liggen. De bestaande technische vaardigheden zijn niet ontwikkeld met het oog op het kunnen omgaan met technologie die (nog) niet denkbaar is. Bovendien gaat op deze manier technologie zo rap, dat bestaande opleidingen voor het ontwikkelen van technische skills, op voorhand opleiden voor het omgaan met achterhaalde technologie. Het probleem wordt groter naarmate de ontwikkelde technische vaardigheid een meer monodisciplinair karakter heeft. Dit betekent dat we inmiddels in een zich autonoom versnellende wervelwind van ontwikkelingen terecht zijn gekomen.

Fake news is van alle tijden

Daarnaast is er ook veel ‘fake news’ beschikbaar. Hoe onderscheid je nepnieuws (en dito ontwikkelingen) van echt? Zijn in de geschiedenis van de wetenschap niet heel veel uitvindingen oorspronkelijk als ‘nep’ afgedaan? Denk maar eens aan de honende reacties die Galileo Gallileï, Nicolaas Copernicus en de geofysicus Alfred Wegener kregen toen zij hun innovatieve gedachtegoed introduceerden. Inmiddels zijn hun ideeën gemeengoed geworden. Zozeer dat je hoogstwaarschijnlijk deze inzichten als bestaande, vanzelfsprekende zekerheden ziet, terwijl je waarschijnlijk toch bij minstens één van de drie namen je afvraagt over welk idee dat dan ging.

Het zesde zintuig als vaardigheid

Een gevolg van alle ontwikkelingen is het belang van het ontwikkelen van een zesde zintuig dat je in staat stelt om te weten welke skills je overmorgen moet beheersen. Tenminste, als je het belangrijk vindt om je eigen employability op peil te houden. Datzelfde geldt overigens ook op organisatieniveau. Wat Hamel & Prahalad in 1994 omschreven als Imagination & Foresight, wordt een competentie die de organisatie niet alleen in staat stelt trendbreuken te voorzien, maar worden ook noodzakelijk om vast te stellen welke (collectieve) competenties de organisatie nodig heeft. Zo onderscheidt de organisatie zich van ‘fake news’ en wordt de waardepropositie en daarmee de toekomstige relevantie van de organisatie veilig gesteld.

Soft skills stellen jou en de organisatie in staat om het verschil te maken en ook in de toekomst relevant te blijven. Dit zijn, in tegenstelling tot de onderdelen van een technische skillset, geen vastomlijnde, helder gedefinieerde vaardigheden. Dit gaat om intuïtie, onderbuikgevoel, savoir-faire, oftewel: impliciete kennis. Nonaka & Takeuchi omschreven impliciete kennis (‘weten dat’) ooit als iets dat zich ergens ontwikkelt tussen internalisering van expliciete kennis (‘weten hoe’) en socialiseren (delen) van impliciete kennis. Daarbij spelen afwisselend verinnerlijking en empathie een belangrijke rol. Typische soft skills, die nu nog maar sporadisch in curricula van opleidingen terug te vinden zijn. Kennelijk zaken die je geacht wordt al te beheersen of te leren.

Wees geen volger

Naast deze soft skills speelt kritisch denkvermogen een belangrijke rol bij het bepalen van de in te nemen positie ten aanzien van informatie. Vanuit het idee dat elk nieuwsfeit zowel nep als echt kan zijn, maakt dat je hierin een eigenstandige positie moet innemen. Het minst verstandige dat je kan doen, is afwachten tot er meer duidelijkheid is of blind volgen wat anderen ervan vinden. Dan ben je te laat of hooguit een volger. En dat is vanuit het oogpunt van ‘survival of the fittest’ niet de beste uitgangspositie. Niet voor jezelf, noch voor de organisatie. De hoogste tijd dus om je te focussen op het (re-)activeren van deze vaardigheden.

Wil je meer weten over de ontwikkelingen van de ‘nieuwe economie’ en over hoe je de organisatie toekomstbestendig maakt? Download de brochure van onze opleiding HR Strategie en Leiderschap.

Op de hoogte gehouden worden?

Elke maand sturen we nieuw gepubliceerde kennisartikelen en houden we je op de hoogte van (gratis) inspiratiesessies en relevante informatie over onze academische opleidingen.