Een baas die zelf ook koekjes kan bakken: de balans tussen expertkennis en procesmanagement

 prof. dr. Janka Stoker en prof. dr. Harry Garretsen

De tijden dat in organisaties de beste vakman automatisch ook de baas wordt liggen gelukkig ver achter ons. De afgelopen decennia zijn er talloze opleidingen ontwikkeld om mensen te scholen in management- en leiderschapskwaliteiten, en management werd zo een heuse professie. Recent onderzoek onder duizenden organisaties in meer dan 30 landen laat overtuigend zien dat de kwaliteit van het management inderdaad een zeer goede voorspeller is voor productiviteit, marktwaarde en groei. Daarbij gaat het om kwaliteiten als proces- en HR-management, monitoring, doelen stellen en people management. Bovendien zijn goed gemanagede bedrijven  beter in staat om te overleven in moeilijke tijden, zoals wereldwijde financiële recessies (zie Bloom et al., 2014).

Gaandeweg heeft deze ontwikkeling er wel toe geleid dat in veel organisaties het belang van inhoudelijke expertise voor leidinggevenden is verdwenen. Bij de Rijksoverheid bijvoorbeeld is de afgelopen jaren fors ingezet op het ontwikkelen en promoten van leidinggevenden die vooral goed moesten zijn in zogenaamd ‘procesmanagement’: managers die sturen op output, voortgang monitoren, et cetera. Management is in dit model een vak dat je kunt uitoefenen zonder enig verstand te hebben van de inhoud (Stoker et al., 2017). Een treffend voorbeeld van dit model gaf Marjan Oudeman, toen zij bij haar aantreden als bestuursvoorzitter van de Universiteit Utrecht, zonder enige ervaring in het onderwijs of onderzoek, zei dat ze inderdaad ‘net zo goed een multinational op het gebied van koekjes bakken’ had kunnen leiden.

‘Koekjesfabriek’-metafoor

Maar we zijn met z’n allen wel een beetje doorgeslagen in deze ‘koekjesfabriek’-metafoor. Allerlei recent onderzoek laat namelijk zien dat inhoudelijke kennis wel degelijk relevant is en blijft voor leidinggevenden. Zo blijkt dat ziekenhuizen met een klinische bestuurder in de Raad van Bestuur significant beter presteren (Stoller et al., 2016). Amanda Goodall heeft dit ‘expert-leiderschap’ genoemd, en zij toont aan dat expertise van leidinggevenden de sterkste voorspeller is voor tevredenheid met het werk onder medewerkers. Managers met inhoudelijk verstand van zaken begrijpen hoe ze een juiste werkomgeving moeten creëren voor medewerkers, en zij snappen hoe medewerkers beoordeeld en ondersteund willen worden.  Medewerkers willen graag een leidinggevende waar ze met een inhoudelijk probleem terecht kunnen: je wilt gewoon een baas die verstand van zaken heeft.

Terug bij af?

Moeten we dan maar terug naar de situatie waarin de beste expert weer de leiding krijgt? Nee natuurlijk, dan zijn we immers weer terug bij af. De beste dokter of slimste accountant die de baas wordt, maar een interpersoonlijke hork is die een hekel heeft aan richting geven en het sturen op resultaten, brengt geen enkel ziekenhuis of accountantskantoor vooruit. Maar we moeten wel op zoek naar een betere balans, en dit betekent in de eerste plaats het terugbrengen van de waardering voor inhoudelijke expertise van leiders. En ja, die voormalige experts moeten dan vooral wél geschoold worden in leiderschapsgedrag en managementkwaliteiten, want management is wel degelijk een vak.

Dit blog is een bijdrage van prof. dr. Janka Stoker en prof. dr. Harry Garretsen. Zij zijn beiden directeur van het expertisecenter In the LEAD van de Rijksuniversiteit Groningen. Janka is daarnaast docent in de leergang HR Strategie en Sourcing. Haar expertise is leiderschap en organisatieverandering in de brede zin des woords.

Referenties

Bloom, N., Lemos, R., Sadun, R., Scur, D. & Van Reenen, J. (2014). The new empirical economics of management. Journal of the European Economic Association, 12, 835–876.
Stoker, J., Garretsen, H. & Joustra, T. (2017). Als je proces maar goed zit? Het failliet van het procesmanagement bij de overheid. https://www.rug.nl/inthelead/blog/blog-02-06-2017-als-je-proces-maar-goed-zit-het-failliet-van-het-procesmanagement-bij-de-overheid
Stoller, J. K., Goodall, A., & Baker, A. (2016). Why the best hospitals are managed by doctors. Harvard Business Review, 12-27.