“Scenario Planning”(?!)

Onlangs kreeg ik een onverwachte uitnodiging om als spreker op te treden tijdens een “masterclass”. De twee-maal-tweedaagse zou de naam gaan dragen “Masterclass Professional Future Strategist”; die professionele kwalificatie of beroepsnaam was ik nog niet eerder tegengekomen. Een beetje dubbelop is die ook wel: Past Strategist lijkt me geen professie.

Enfin, of ik twee bijdragen van elk twee uur wilde houden over respectievelijk “Strategie” en “Strategie en de kunst van het anticiperen”. Die laatste titel leek op die van mijn boek, maar dan geparodieerd door iemand die het overduidelijk niet gelezen had. Mijn boek gaat over de combinatie van scenariodenken en visionair denken; tezamen vormen die twee, onlosmakelijk elkaars complement, één geheel van strategisch denken. Dat laatste woord gebruik ik bloedserieus: ik heb teveel schade gezien van toekomst-planning. Dat geheel van twee denktranten heb ik “Futuring” genoemd, bij gebrek aan een equivalent Nederlands woord. “Futuring: de kunst van het anticiperen; toekomstbestendig strategisch denken”; dat is de – zonder twijfel ook nog eens te lang uitgevallen – titel. Maar die houdt dan ook wel totaal iets anders in dan waar het in die Masterclass over moest gaan.

Toegegeven: als ik een combinatie lees als “scenarioplanning voor visie & strategieontwikkeling”, “Professional Future Strategist” en een halve – ook nog verkeerde aanhaling uit mijn boektitel – dan mag het papier geduldig zijn, maar ík even niet.

En, bovendien, ik kan mij hoegenaamd niets voorstellen bij een masterclass die pretendeert in 4 dagen tijd “professionals” op te leveren en dan ook nog louter uit toespraken bestaat; geen workshops, oefeningen, casestudies; niks van dat praktische handwerk waarvan je pas écht leert. Nee, louter verhalen van lieden van het organiserende bureau, van een paar minder of meer bekende trend watchers en van enkele gerenommeerde firma’s – zij het niet op het gebied van strategisch toekomst-denken – die daarmee eigen naam en faam dienen. We – mijn gespreksgenoot van het betreffende bureau en ik – zijn dan ook, beleefd doch dringend, ieder ons weegs gegaan.

Ik schreef in deze rubriek al eens eerder: geef een manager de keus tussen een gezamenlijk “soul search”-project waarin (ook) voorstelbare, lastige, zo niet beangstigende toekomstontwikkelingen worden onderzocht, dan wel een “overtuigende toekomstvisie” (al dan niet in een paar varianten) die voor het oog van de wereld het voortbestaan van business, industrie, technologie “neerzet”; en, geheid, er wordt voor het laatste gekozen. 15 jaar na dato circuleren op internet nog altijd documentaires die ‘aantonen’ hoe op 9/11 de WTC-torens niet door de inslag van twee vliegtuigen, maar door in het gebouw aanwezige explosieven zijn ingestort, mét complottheorieën over wie daarachter zaten. Vijf jaar vóór 9/11 was door Hollywood-scenaristen een griezelig precies scenario gemaakt van ‘die’ WTC-ramp. Niemand die het geloofde…

De meeste mensen willen liever toekomstige narigheid bezweren door er niet over na te denken; en achteraf te beweren dat het niet (zo) is gebeurd. Dat véél liever dan zich op de eventualiteit voor te bereiden zolang het nog kan. Maar dat heeft niks met visie te maken; dat is kop-in-het-zand. In een sophisticated variant heet dat “scenarioplanning’.

Valt er dan niks te wensen aan of over de toekomst? Natuurlijk wel: aangaande datgene wat je, met realiteitszin, daadwerkelijk zult kunnen realiseren, omdat het binnen je invloedssfeer ligt, mag je, moet je het mooiste durven wensen: visie. Aan de hand van scenario’s die denkbare ontwikkelingen beschrijven buiten je invloedssfeer, met een zekere invloed op de realisering van die toekomstvisie, maak je die visie toekomstrobuust.

Dit bericht is een bijdrage van Herman Rottinghuis, docent in de leergang Strategisch Leiderschap. Herman Rottinghuis is medeoprichter van Stratix Consulting Group. Tot 2005 leidde hij er de Strategie en Management praktijk. Hij is uitgetreden als partner om meer tijd voor studeren en publiceren te hebben. Hij is auteur van het boek over ‘futuring’.