We don’t need another hero. Maar wat dan wel?

De mythe van de held

Het beeld van de heroïsche leider die met visie en daadkracht orde schept in een complexe wereld blijft hardnekkig. Toch stelt Prof. Dr. Freek Peters, docent in onze leergang Strategisch Leiderschap, in zijn artikel uit 2016 We don’t need another hero! al dat dit ideaal achterhaald is. Het huidige tijdsgewricht, gekenmerkt door dynamiek, paradoxen en meervoudige perspectieven, vraagt om een ander soort leiderschap: contextueel, reflectief en relationeel.

Deze observatie sluit aan bij Stacey (2011), die organisaties beschrijft als complexe adaptieve systemen waarin lineaire planning en top-downcontrole slechts beperkt effect hebben. In zulke systemen kan de klassieke held slechts tijdelijk stabiliteit bieden, maar draagt niet bij aan duurzame wendbaarheid.

Mens en machine: een ongemakkelijke paradox

Een sprekend voorbeeld van deze complexiteit is de relatie tussen mens en technologie. Kunstmatige intelligentie biedt enorme mogelijkheden, maar roept tegelijk fundamentele vragen op over autonomie, ethiek en ongelijkheid. Zoals Weick (1995) in zijn sensemaking-theorie aangeeft, is technologie niet slechts instrumenteel; zij vraagt voortdurend interpretatie en betekenisgeving. Het antwoord op deze paradox laat zich niet reduceren tot één leiderschapsfiguur of één beleid: het vraagt om collectieve verbeelding en adaptief handelen.

Van future proof naar future fluent

Hier sluit Cécile Cremer, docent in onze leergang Visie op de Toekomst, aan met haar concept van futuring. In plaats van te streven naar zekerheid (future proof) pleit zij voor future fluent: het vermogen om soepel te navigeren tussen scenario’s, onzekerheid en paradoxen. In Mintzbergs termen (2015) wordt leiderschap hiermee een ruimte voor experiment en meervoudig perspectief, eerder dan een vaststaand plan of een individuele autoriteit.

Met een knipoog: future proof is de paraplu die je altijd bij je draagt, ook als het niet regent. Future fluent is de vaardigheid om te weten wanneer je de paraplu opent en wanneer je beter kunt leren dansen in de regen.

Koers of stroming?

In de reflectie over leiderschap tekent zich een subtiele spanning af tussen koers houden en bewegen. Enerzijds is er het verlangen naar houvast: een richting die, zelfs te midden van onzekerheid, betekenis geeft. Anderzijds ligt er de uitnodiging om voortdurend opnieuw te verkennen, om koers niet als vaststaand maar als vloeibaar te beschouwen, en om onzekerheid niet te bedwingen maar te bevragen. Het is alsof de toekomst een rivier is: soms zoek je een stevige oever om op te staan, soms laat je je meevoeren door de stroming om nieuwe zijrivieren te ontdekken.

De leider of het collectief?

Evenzo bestaat de spanning tussen de leider als individueel ankerpunt en leiderschap als collectieve vaardigheid. Kan leiderschap nog worden toegeschreven aan één herkenbare figuur, of ligt het juist in de interactie en samenwerking tussen velen? Deze spanning nodigt uit tot nadenken over hoe invloed, richting en verantwoordelijkheid gedeeld kunnen worden, en hoe die verdeling ruimte schept voor nieuwe inzichten en onverwachte mogelijkheden.

Waarden of verbeelding?

Ten slotte is er een subtiele spanning tussen waarden en verbeelding. Moet de exploratie van de toekomst beginnen bij het vaststellen van wat wenselijk en verantwoord is, of bij een radicale openheid die eerst alle scenario’s, ook de ongemakkelijke of ongewenste, op tafel legt? De eerste benadering biedt richting en ethische stevigheid, de tweede vrijheid om te experimenteren en te ontdekken wat er werkelijk mogelijk is. Het is een delicate dans tussen norm en verkenning, tussen wat we als essentieel achten en wat we durven voorstellen.

Dialoog als kompas

Samen vormen deze spanningen geen probleem dat opgelost moet worden, maar een uitnodiging om stil te staan, te reflecteren en het gesprek aan te gaan over de aard van leiderschap in een wereld die voortdurend in beweging is.

Een uitnodiging tot gezamenlijk onderzoek

Tijdens onze jaarlijkse event Masters of Leadership op donderdag 2 oktober 2025 brengen we in Kasteel Woerden deze perspectieven samen. Met bijdragen van Prof. Dr. Freek Peters en Cécile Cremer verkennen we onder leiding van Cristel van de Ven hoe toekomstgericht leiderschap eruit kan zien. Niet in de vorm van een kant-en-klaar antwoord, maar in de ontmoeting tussen perspectieven, paradoxen en collectieve verkenning.

Wij nodigen je van harte uit om deel te nemen. Laat je inspireren door Freek en Cécile, en vooral ook door de uitwisseling met elkaar. Want de toekomst vraagt niet om nog een held, maar om nieuwsgierigheid, verbeeldingskracht en gezamenlijke reflectie.