Waarom toekomstdenken essentieel is voor organisaties

De afgelopen eeuw heeft onze economie gefunctioneerd volgens een kapitalistisch ‘stakeholder’-systeem. De overtuiging is dat winst en economische groei uiteindelijk iedereen ten goede komen. Het is in dit systeem verleidelijk om je te focussen op kortetermijnoplossingen. Deze leveren immers direct de meeste winst (en voorspoed voor iedereen?). Toch worden we vandaag de dag, meer dan ooit, geconfronteerd met de gevolgen van dit denken: klimaatverandering, sociale ongelijkheid en economische instabiliteit. De vraag rijst hoe we ons kunnen losmaken van deze reflex om de toekomst bewust te omarmen.

De hoge prijs van snelle keuzes

Kortetermijndenken is diepgeworteld in onze maatschappij. Het wordt gevoed door de druk om snelle resultaten te behalen, winst te maximaliseren en direct behoeften te vervullen. Organisaties richten zich vaak op kwartaalcijfers in plaats van het bouwen aan blijvende waarde voor de toekomst. Politici werken binnen verkiezingscycli, wat vaak resulteert in het uitstellen van complexe, maar noodzakelijke beslissingen. En als individu laten we ons gemakkelijk verleiden door directe bevrediging – de snelle aankoop, het korte scrollmoment, of de makkelijke oplossing.

Maar deze aanpak heeft een prijs. Het negeren van lange termijn gevolgen leidt tot vervuiling en uitputting van natuurlijke hulpbronnen. Een maatschappij waarin korte termijn oplossingen slechts de symptomen aanpakken, terwijl de onderliggende problemen blijven bestaan. Neem de opwarming van de aarde: decennia van fossiele brandstoffen hebben ons economisch vooruitgebracht, maar nu worden we geconfronteerd met de desastreuze gevolgen. Op de korte termijn is het echter nog steeds winstgevend om deze fossiele brandstoffen aan te boren en te gebruiken en dit gebeurt dan ook nog altijd op grote schaal.

De waarde van langetermijndenken

Tegenover dit streven naar snelle winst, direct succes en instant genot staat het langetermijndenken. Dit denken richt zich op duurzame keuzes en het creëren van waarde voor toekomstige generaties. Het vraagt echter om een fundamentele heroverweging van hoe we beslissingen nemen. Wat betekent succes voor een bedrijf als het niet alleen draait om winst, maar ook om de impact op de gemeenschap en het milieu? Wat betekent een goede levenskeuze als het niet alleen gaat om gemak of geld, maar ook om gezondheid en welzijn op lange termijn?

Langetermijndenken is geen nieuwe uitvinding. Oosterse filosofieën, zoals het taoïsme en boeddhisme, benadrukken al eeuwenlang het belang van harmonie en balans – niet alleen in het moment, maar ook voor toekomstige generaties. Ook in de westerse wereld zien we voorbeelden van visionair denken. Zo dacht natuurvorser John Muir al in de 19e eeuw na over het behoud van wildernisgebieden, wat leidde tot de oprichting van nationale parken in de VS.

Historische lessen: Hoe langetermijndenken loont

Geschiedenis biedt ons talloze lessen over de waarde van langetermijndenken. IKEA is een voorbeeld van een bedrijf waar langetermijndenken en duurzaamheid centraal staan in de strategie. Het bedrijf investeert in hernieuwbare energie, gebruikt steeds meer duurzame en gerecyclede materialen en heeft programma’s zoals terugkoop- en reparatiediensten om verspilling tegen te gaan. Daarnaast zet IKEA zich in voor betere arbeidsomstandigheden in de toeleveringsketen en ondersteunt het gemeenschapsprojecten wereldwijd. Deze langetermijnvisie heeft niet alleen geleid tot een sterkere klantloyaliteit en financiële groei, maar heeft ook innovatie gestimuleerd en andere bedrijven geïnspireerd om duurzaamheid centraal te stellen.

Een ander voorbeeld is de wederopbouw van Nederland na de watersnoodramp in 1953. In plaats van alleen schadeherstel koos men voor een lange termijn oplossing: de Deltawerken, een ambitieus project dat tot op de dag van vandaag Nederland beschermt tegen overstromingen.

Van korte termijn naar toekomstvisie; 5 tips

Hoe maken we de verschuiving naar langetermijndenken in een wereld die draait op snelheid en direct resultaat? Er zijn verschillende manieren om langetermijndenken aantrekkelijker en makkelijker te maken:

1. Herdefinieer succes
   Organisaties kunnen hun definitie van succes verbreden. Naast winst kan waarde worden toegevoegd door te kijken naar milieu-impact, maatschappelijke betrokkenheid en het welzijn van werknemers. Dit vraagt om het integreren van duurzaamheid in bedrijfsstrategieën.
2. Maak gebruik van scenario-denken
   Scenario-denken, een methode waarbij mogelijke toekomstscenario’s en hun waarschijnlijkheid worden verkend, helpt organisaties en individuen om hun acties te baseren op meerdere mogelijke uitkomsten. Dit maakt ze weerbaarder tegen onzekerheden en stimuleert creatieve oplossingen voor toekomstige uitdagingen.
3. Leer van Oosterse filosofieën
   Oosterse filosofieën kunnen een waardevolle bron zijn voor langetermijndenken. Het idee van interconnectiviteit – dat alles met elkaar verbonden is, ook het verleden en de toekomst – benadrukt hoe onze huidige keuzes invloed hebben op toekomstige generaties. Dit perspectief kan een bron van inspiratie zijn om verder te kijken dan directe resultaten.
4. Investeer in bewustwording
   Individuen kunnen bewuster keuzes maken door zichzelf regelmatig de vraag te stellen: “Hoe beïnvloedt dit mijn toekomst of die van anderen?” Het ontwikkelen van gewoonten die gericht zijn op welzijn op lange termijn, zoals investeren in gezondheid, persoonlijke ontwikkeling of duurzame producten, helpt om het tij te keren.
5. Stimuleer toekomstproof organisaties
   In 2022 maakte de oprichter van kledingbedrijf Patagonia bekend dat het zijn eigenaarschap heeft overgedragen aan non-profitorganisaties die strijden tegen klimaatverandering. Op deze manier wordt alle winst ingezet om klimaatverandering tegen te gaan. Triodos Bank investeert uitsluitend in organisaties die bijdragen aan een positieve verandering voor mens, maatschappij en milieu. Dit soort bedrijven laten zien dat winst en duurzaamheid hand in hand kunnen gaan. Ze nemen duidelijke standpunten in en tonen aan dat een focus op lange termijn loont – niet alleen voor hun klanten, maar ook voor hun merkwaarde en winstgevendheid.

De kracht van kleine veranderingen

Het goede nieuws is dat langetermijndenken niet meteen vraagt om radicale veranderingen. Kleine, consistente stappen kunnen een groot verschil maken. Je kunt minder energie verbruiken, de fiets pakken in plaats van de auto, of kiezen voor plantaardig voedsel. Al deze voorbeelden geven aan hoe individuen bijdragen aan een duurzamere toekomst.

Voor organisaties geldt hetzelfde. Door bijvoorbeeld transparanter te zijn over hun impact, meer te investeren in innovatie, en een cultuur te creëren waarin medewerkers langetermijnoplossingen mogen verkennen, kunnen zij hun koers verleggen.

Durf jij vandaag de toekomst vorm te geven?

De toekomst is niet iets wat zomaar gebeurt; het is iets wat we vandaag creëren. Door het patroon van kortetermijnoplossingen te doorbreken en je te richten op een langetermijnvisie, kun je een wereld bouwen die niet alleen beter is voor jezelf of jouw organisatie, maar ook voor toekomstige generaties. Het vergt moed en visie, maar de beloning is het waard: een duurzame, veerkrachtige samenleving waarin mensen en de planeet floreren.

De vraag is niet of we deze verschuiving moeten maken, maar hoe snel we bereid zijn om dit te doen. Durf jij de eerste stap te zetten?

Wil jij vooruitblikken én reflecteren op de transformaties van de toekomst? In onze leergang Visie op de Toekomst ontwikkel je vaardigheid om systematisch mogelijke toekomsten te verkennen, zodat je een duidelijke visie kunt vormen op hoe je je wilt verhouden tot vooruitgang en hoe je wilt dat de toekomst eruitziet. Meer weten?

Download de brochure