Strategisch examen: durf jij te leren zonder alle antwoorden?

Mei. De maand van eindexamens, waarin duizenden jongeren zich buigen over wat ze in de afgelopen jaren geleerd hebben. Het moment waarop alles samenkomt: de stress en onzekerheid in de voorbereiding, ben ik er klaar voor? Heb ik genoeg gedaan? Wat zal er echt gevraagd zal worden? Maar het is ook het moment van keuzes: de beslissing over wat er daarna komt. Een nieuwe studie, een nieuwe richting maar hoe weet je of het de juiste keuze is? Hoe weet je wat je te wachten staat, terwijl de toekomst nog vol vraagtekens staat? 

Dit artikel is samengesteld door Mariek de Groot, werkzaam bij AOG School of Management en aluma van de leergang Innovatie en Business Development. Haar dochter doet dit jaar eindexamen. 

Wat als strategie begint met niet-weten? 

Net als bij eindexamens komt er bij innovatieprojecten een moment van de waarheid: je zet je plannen in de wereld, steekt als het ware een teen in het water en ontdekt of ze stevig genoeg zijn om richting te geven én flexibel genoeg om mee te bewegen met omstandigheden die blijven veranderen. Heb je genoeg getest? Ben je klaar voor het onverwachte? En durf je te blijven leren, juist als de antwoorden nog niet vaststaan? Want hoe bepaal je richting, als de toekomst niet af te lezen is uit het boekje?  

Een aantal jaar geleden begon ik zelf aan de studie Innovatie en Business Development, getriggerd door een frustratie die ik in veel organisaties terugzie: de spanningen tussen ontwikkeling, innovatie, marketing, sales en uitvoering. Terwijl de ene afdeling maandenlang werkte aan een zorgvuldig doordacht programma of concept, moest het van de andere kant liefst zo snel mogelijk naar de markt. Plannen waren vaak te uitgebreid, timing liep niet synchroon, en echte feedback kwam pas als alles al vastlag. 

Toen las ik voor de opleiding The Lean Startup van Eric Ries. Dat boek opende mijn ogen. Niet omdat het hét antwoord gaf, maar omdat het een manier van denken bood. Het introduceerde me in een andere benadering van strategie: eentje waarin leren belangrijker is dan weten, en testen belangrijker dan afmaken. Dus niet wachten tot iets perfect is, maar het vroegtijdig te introduceren, feedback te verzamelen en snel bijsturen – of zelfs de stekker eruit te trekken als het niet werkt, zodat je geen waardevolle ontwikkeltijd verspilt. 

Leren vóór je zeker weet 

Veel organisaties werken nog steeds vanuit een lineair denkmodel: eerst een plan, dan uitvoering, en pas achteraf reflectie. Maar in een onvoorspelbare omgeving werkt dat niet meer. Wat als je leren vóór het weten zet? Niet wachten tot iets ‘af’ is, maar gaandeweg toetsen of je nog op koers ligt. 

Dat vraagt om een andere interpretatie van cycli zoals Plan-Do-Check-Act – niet als vaste volgorde, maar als voortdurend leerproces. Precies dat is ook de kracht van Lean-denken. Eric Ries’ Build-Measure-Learn-model ontstond in de startupwereld, maar blijkt verrassend toepasbaar voor grotere organisaties die snel en onderbouwd willen reageren op verandering. Want wie pas beweegt als alles klopt, is meestal te laat. 

Van strategie als plan naar strategie als leerproces 

Een strategie hoeft ook niet af te zijn om van waarde te zijn. Sterker nog: een strategie die ruimte laat om te leren, is vaak sterker dan één die alles probeert vast te leggen. Dat vraagt wel iets van degene die richting bepaalt in de organisatie. 

Niet alleen analytisch kunnen denken, maar ook de moed om aannames ter discussie te stellen. Niet alleen een heldere visie hebben, maar ook het lef om te werken met voorlopige versies. En niet alleen koers uitzetten, maar ook anderen actief betrekken bij het gezamenlijke proces van ontdekken. 

Reflectieve vragen voor leiders in examentijd 

Misschien is deze examentijd waardevol om jezelf als koersbepaler een paar eerlijke vragen te stellen. Niet om de goede antwoorden te vinden, maar om scherper te zien waar je ruimte hebt om te leren, bij te sturen of samen opnieuw te kijken. Ze kunnen je helpen om met een frisse blik naar je strategisch handelen te kijken: 

• Welke aannames in onze strategische plannen hebben we nog niet écht getest? 

• Waarom zijn we nog niet begonnen met ontwikkelen, toetsen of delen van onze plannen? 

• Wat zouden we vandaag al kunnen leren – in plaats van volgende maand pas te evalueren? 

• Als ik strategie als een reeks van leerervaringen zou zien, wat verandert er dan in mijn rol als leider? 

• Wat wil ik zéker weten voordat je de volgende stap zet – en wat zou ik juist kunnen durven laten ontstaan? 

Klaar om van koerszoeker naar strategisch leider te groeien? 

In een onvoorspelbare wereld biedt ook Lean-denken geen zekerheden, maar wel een andere manier van kijken. Een manier die helpt om niet te verlammen door complexiteit, maar te bewegen mét de onzekerheid. Strategisch én stap voor stap. 

De strategisch leider van vandaag is geen alwetende planner, maar een koerszoeker: iemand die visie weet te combineren met adaptief handelen. Die besluitvaardigheid koppelt aan reflectie. Die durft te bouwen zonder alles al zeker te weten – omdat juist dat anderen uitnodigt om mee te denken, bij te dragen en zich te verbinden. 

Bevind jij je net als eindexamenleerlingen ook in een overgangsfase: tussen weten en niet-weten, tussen plannen en uitvoeren, tussen zekerheid en experiment? Vraag jij je af hoe je richting bepaalt in tijden van onzekerheid? En wil je leren om juist in het niet-weten strategisch sterker te worden? Dan is de opleiding Strategisch Leiderschap iets voor jou. 

Meer weten over de opleiding Strategisch Leiderschap?

Download de brochure