Keteninformatisering: voor welke uitdagingen staan we?

Prof. dr. mr. J. (Jan) H.A.M. Grijpink

Big data in de zorg, om welke uitdagingen gaat het eigenlijk? Gezondheid en welzijn staan bovenaan in ons maatschappelijke wensenlijstje. Wij hebben de afgelopen decennia steeds meer zicht gekregen op belang en mogelijkheden van informatiesystemen en gegevens, maar blijft méér ook béter?

Hoever brengt ons ‘meer van hetzelfde’ bij behandeling van patiënten en zorg voor ouderen? Biedt meer data uitzicht op betere diagnoses? Waar botsen geavanceerd medisch onderzoek en persoonsgerichte patiëntenzorg met onze behoefte aan privacy en veiligheid? Groeisectoren zoals gezondheid en welzijn vragen om een genuanceerde herbezinning op de gangbare informatiestrategieën.

Leerstuk Keteninformatisering

Het leerstuk Keteninformatisering biedt nieuwe concepten, theorieën en ketenspecifieke oplossingen voor grootschalige informatie-infrastructuren voor maatschappelijke ketens. Denk bijvoorbeeld aan ketens op het gebied van gezondheid, sociale zekerheid, rechtshandhaving en veiligheid. Het gaat om technologieonafhankelijke informatiestrategieën, die kunnen worden geïmplementeerd in allerlei technische omgevingen.

Zo biedt keteninformatisering een grootschalige blik op big data voor de zorg en vele andere actuele onderwerpen. Die houdt expliciet rekening met de omstandigheid dat er in grootschalige ketens geen overkoepelend gezag bestaat. Geen van de ketenpartijen kan een andere dwingen tot ketensamenwerking. Management en governance hebben in maatschappelijke ketens daarom slechts een beperkt bereik. Managementinstrumenten, zoals het herverkavelen van verantwoordelijkheden of organisatiestructuren aanpassen, zijn op zichzelf wel waardevol, maar niet bij machte om vastgelopen of mislukte grootschalige maatschappelijke informatisering vlot te trekken. Op die enorme schaal helpt management ons niet verder. Dan doen we er beter aan onze managementreflexen te beteugelen en te zoeken naar effectievere oplossingen. Het traditionele bureaucratische managementmodel zal steeds vaker moeten worden aangevuld door wat men tegenwoordig informatiesturing noemt. Als men in een grootschalige arena dan toch blijft vertrouwen op de effectiviteit van managementgereedschap (budget, verantwoordelijkheidsstructuur, sancties e.d.), komt men vaak bedrogen uit.

De oplossingen die het leerstuk Keteninformatisering aanreikt, zorgen voor stroomlijning van de informatie-uitwisseling binnen en tussen maatschappelijke ketens, met minder foute beslissingen, persoonsverwisseling, verkeerde koppeling van persoonsgegevens en fatale termijnoverschrijdingen. Bovendien kunnen deze ketenspecifieke informatie-infrastructuren een betere afscherming van persoonsgegevens opleveren door de koppelbaarheid van persoonsgegevens binnen en tussen ketens te beperken onder het motto: trefzekere koppeling van (persoons)gegevens waar nodig en beperking van koppelbaarheid van (per-soons)gegevens, waar mogelijk. Daarbij moet het verworvene behouden blijven, maar zijn ook nieuwe wegen en oplossingen wenselijk rekening houdend met onze op autonomie en eigenheid gebaseerde rechtscultuur.

Dit bericht is een bijdrage van prof. dr. mr. Jan Grijpink. Het bericht is geschreven in het kader van de leergang Big Data in de Zorg. Jan Grijpink promoveerde in 1997 aan de Technische Universiteit Eindhoven met zijn proefschrift Keteninformatisering. Hij is initiatiefnemer en coördinator van het Platform Keteninformatisering en hoofdredacteur van het Tijdschrift voor Keteninformatisering. Hij publiceert in binnen- en buitenland over grootschalige ketensamenwerking en identiteitsvraagstukken.