Introductie in paradoxaal leiderschap

De wereld om ons heen wordt complexer, dynamischer en diverser. Daardoor ervaar je tegenstellingen: in jezelf, in je teams en in je organisatie. Met paradoxaal leiderschap benut je deze tegenstellingen in je voordeel. Daardoor ben je wendbaarder en kom je creatievere oplossingen voor complexe vraagstukken. Je leest in dit blog een korte introductie in paradoxaal leiderschap.

Inhoud

• Wat is paradoxaal leiderschap?
• Waarom is paradoxaal leiderschap juist nu belangrijk?
• Schijnoplossing: keuzes maken en koers houden
• Duurzame oplossing: paradoxaal leiderschap
• Hoe ontwikkel je paradoxaal leiderschap?

Wat is paradoxaal leiderschap?

Paradoxaal leiderschap is in de kern: de vaardigheid om met schijnbare tegenstellingen om te kunnen gaan. Je maakt geen keuze tussen A of B. Maar je combineert A en B om tot een duurzame oplossing te komen. Bijvoorbeeld: je kiest niet tussen een centrale of decentrale inrichting van je organisatie. Maar je verbindt beide oplossingen in een ‘best of both worlds’ oplossing.

Door paradoxaal leiderschap:

• Vergroot je de wendbaarheid van jezelf, je afdeling en je organisatie. Doordat je makkelijker kunt bijsturen als de situatie daar om vraagt.
• Laat je teams beter samenwerken, doordat je tegengestelde visies en persoonlijkheden bij elkaar kunt brengen. Je zet diversiteit in als kracht.
• Kom je tot creatieve en duurzame oplossingen voor complexe vragen in je organisatie. Je komt minder vast te zitten in beperkende of-of-keuzes, maar denkt meer vanuit en-en-scenario’s.

Waarom is paradoxaal leiderschap juist nu belangrijk?

De wereld om ons heen wordt complexer, dynamischer en diverser. Er zijn veel verschillende partijen, visies en belangen. Daardoor ervaar je tegenstellingen. Dat kan gaan om tegenstellingen in jezelf, in je team en in je organisatie. Misschien herken je de tegenstellingen hieronder, of heb je zelf voorbeelden.

• Tegenstellingen in jezelf: ieder mens is een vat vol tegenstellingen. Bijvoorbeeld: in de ene situatie wil je controle houden en in de andere situatie durf je vertrouwen te geven. Daardoor kun je wispelturig of inconsistent overkomen.
• In je team: de diversiteit in teams wordt groter. Teamleden hebben tegengestelde visies en persoonlijkheden. Bijvoorbeeld: je sales-team verkoopt de nieuwe software al, terwijl je ontwikkelaars alles eerst 100% willen borgen. Daardoor kunnen verhoudingen polariseren.
• In je organisatie: de omgeving trekt de organisatie steeds vaker in een spagaat. Bijvoorbeeld: wet er regelgeving eist dat je direct een verandering doorvoert in je dienstverlening. Terwijl je dit zorgvuldig wilt communiceren met alle stakeholders.

Schijnoplossing: blind varen op één koers

De tegenstellingen die mensen en organisaties ervaren lijken onverenigbaar. Om daarmee om te kunnen gaan creëren ze houvast door één koers kiezen en daarop blind varen. Kortom: ze kiezen voor één aanpak uit tegengestelde tactieken. Ze kiezen voor vaste overtuigingen, vaste waarden en gelijkgezinde teams. Dit heet ook wel ‘of-of-denken’.

Maar: de wereld is te complex voor ‘of-of-keuzes’. Als de omstandigheden veranderen of als de koers niet werkt, gooien organisaties het roer om. Ze stappen abrupt over van koers A naar koers B. Maar uiteindelijk blijkt dat ook koers B niet zaligmakend is. Want ook koers B geeft uitdagingen en beperkingen. Zo zwalken veel organisaties tussen extremen. Met alle negatieve gevolgen. Want met iedere abrupte koerswijziging wordt ook al het goede vernietigd. Medewerkers raken gedemotiveerd omdat de ‘oude’ manier van werken ineens niet meer goed is.

Kortom: leiderschap gaat niet meer om het maken van eenduidige ‘of-of-keuzes’. De huidige tijd vraagt om duurzame ‘en-en-scenario’s’.

Duurzame oplossing: paradoxaal leiderschap

Allereerst is belangrijk om op te merken: de tegenstellingen die mensen en organisaties ervaren, zijn vaak goed te verenigen. Daarom spreken we in paradoxaal leiderschap over ‘schijnbare’ tegenstellingen. Paradoxaal leiderschap is de vaardigheid om met die schijnbare tegenstellingen om te kunnen gaan. Daardoor ben je wendbaarder en kom je creatievere oplossingen voor complexe vraagstukken.

Dat klikt goed, maar het is vaak moeilijk om tegengestelde tactieken te combineren. Tegenstellingen roepen (vanzelfsprekend) spanning op. Anders gezegd: het kan flink ‘schuren’. Ook omdat tegengestelde krachten vaak twee groepen hebben die tegenover elkaar lijken te staan. De ‘vernieuwers’ versus de ‘traditionelen’. Of de ‘flexibelen’ versus de ‘procedurelen’. Hoe kun je dan nog tot verbinding en ‘en-en’-oplossingen komen? En hoe voorkom je dat mensen en teams gepolariseerd raken? Kortom: hoe ontwikkel je paradoxaal leiderschap?

Hoe ontwikkel je paradoxaal leiderschap?

Paradoxaal leiderschap is géén instrument, model of trucje. Het is een vaardigheid die je ontwikkelt door met een andere bril naar jezelf en naar de wereld te kijken. Wil je aan de slag met paradoxaal leiderschap? Lees dan meer over onze masterclass Paradoxaal Leiderschap.

Hieronder lees je 4 tips die je nu al kunt toepassen.

1. Benoem tegenstellingen. Breng de tegenstellingen in kaart: in jezelf, je team en je organisatie. Daarmee maak je ze tastbaar en kun je ermee aan de slag.
2. Accepteer tegenstellingen. Tegenstellingen mogen er zijn. Je hoeft ze niet te ontkennen. Als je ze accepteert, kun je soepeler schakelen tussen tegengestelde tactieken.
3. Ga de dialoog aan over tegenstellingen. Zo kun je je visie/aanpak verrijken en versterken. Ook kun je daardoor openingen creëren in gepolariseerde verhoudingen.
4. Communiceer open en authentiek over tegenstellingen. Vertel waarom je per situatie een andere oplossing kiest. Praat eerlijk over de worsteling. Bijvoorbeeld: “We willen natuurlijk zorgvuldig alle stakeholders betrekken. Maar door de situatie moeten we ook snel handelen”.