Systeemdenken: meer dan de som der delen

De organisatie als systeem: een makkelijk gebruikt begrip in de wereld van organisatieadviseurs. Toch is het lastig om te duiden wat precies wordt bedoeld met systeemdenken: de term is een containerbegrip geworden. Het lijvige boek Meer dan de som der delen geeft een actueel inzicht in de rol die systeemdenken speelt in de professionele praktijk van organiseren en veranderen.

 

Leike van Oss, organisatieadviseur, interim-manager, (team-) coach en docent bij AOG School of Management in de leergang Meesterschap in Adviseren, en Brechtje Kessener (organisatieadviseur, programmamanager en docent bij Sioo), gaan in hun boek terug naar de basis en schetsen het gedachtengoed van de belangrijkste systeemdenkers en laten praktijkbeoefenaars uitgebreid aan het woord. Hier geven zij alvast een voorproefje.

“Het systeemdenken is geen methode of aanpak, maar het uitgangspunt om naar grotere gehelen te kijken. Je kijkt daarbij naar verbindingen, niet naar de afzonderlijke elementen. Naar een groep, niet naar een individu. Naar patronen in plaats van naar afzonderlijke incidenten. Naar beweging, niet naar een moment in de tijd.”

Wat is een systeem?

“In ons boek laten systeemdenkers zien hoe je dat doet, steeds op basis van een andere benadering of bril. Een systeem bestaat uit een aantal onderdelen die onderling in relatie met elkaar staan en die een betekenisvolle samenhang vormen. Een mierenhoop is een systeem, evenals een team, een organisatie en een maatschappij. Je kijkt naar dat grotere geheel en hoe het is georganiseerd. Wat zijn de onderlinge verbanden, welke relaties herken je en hoe werken de onderlinge onderdelen met elkaar samen?”

Inzicht in je eigen systeem

“Wij willen bestuurders, organisatieadviseurs en managers inzicht geven in hun eigen systeem en de manier waarop veranderingen daar plaatsvinden. Hoe ziet je eigen systeem eruit, hoe werkt het en hoe verandert het? Aan de hand van tien benaderingen en veertig hoofdstukken bieden we je verschillende brillen waardoor je naar een systeem kunt kijken. Voordat je een interventie kunt plegen in een systeem, moet je goed weten welke bril je nodig hebt. Als het systeem bijvoorbeeld niet goed gestructureerd en georganiseerd is en leidt tot conflicten, bereik je niets als je met de groepsdynamica aan de slag gaat. Door de roots van het systeemdenken beter te leren kennen, weet je welke benadering wanneer werkt en kun je kiezen voor de juiste, meest effectieve interventie.”

Systeemdenken als fundament van de veranderkunde

“Door op deze manier te kijken, herken je het systeem waar je zelf onderdeel van bent. Je ziet hoe het systeem is opgebouwd en hoe het verandert. Zo kun je de energietransitie zien als een systeemverschijnsel, waarbij je in kaart kunt brengen welke factoren er invloed op uitoefenen, hoe het systeem samenhangt en wat het systeem in stand houdt. Maar systeemdenken helpt ook als je je afvraagt waarom er in jouw organisatie niet goed wordt samengewerkt. Je kunt dat de individuele mensen kwalijk nemen, maar dat zal niet echt helpen. Beter is het dan om uit te zoeken wat er ten grondslag ligt aan dat gebrek aan samenwerking. Welke patronen herken je, hoe is je systeem opgebouwd, welke verbanden zie je. Met systeemdenken kun je op verschillende manieren duiden wat er in de hand is met jouw systeem. Als je dat helder hebt, kies je de benadering die het beste past bij je systeem en de verandering die je wilt bewerkstelligen. Vervolgens zet je een passende strategie uit en voer je effectieve interventies uit. Systeemdenken vormt ook een belangrijk fundament onder de veranderkunde.”

Moderne vraagstukken benaderen via het systeem

“We geven in het boek ook voorbeelden van hoe je moderne vraagstukken kunt aanpakken door middel van systeemdenken. Hoe ga je om met zelforganiserende professionals? Wat is de beste benadering van nieuwe technologieën? Heel actueel is het opgavegericht werken, waarbij het essentieel is dat mensen goed samenwerken over de grenzen van open organisaties heen. Welke benadering in het systeemdenken is dan het meest effectief? Let wel, wij geven geen waardeoordelen: elke benadering heeft iets eigens en schept passende oplossingen.”
“We sluiten het boek af met een kijkje in de toekomst. Het systeemdenken is ontstaan in de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw. Sindsdien zijn er veel benaderingen bij gekomen. Hoe het zich verder zal ontwikkelen is koffiedikkijken, maar we verwachten zeker dat er over vijf jaar een aanvulling nodig is.”

Benieuwd geworden naar het nieuwe boek? Bekijk ‘Meer dan de som der delen’ op managementboek.nl