Selectief omgaan met de werkelijkheid

hefboomOp woensdag 24 april organiseerde AOG School of Management voor de derde keer het alumni event Verandermanagement. Ruim 60 alumni, docenten en deelnemers waren aanwezig bij een middag met als thema “Ondertussen”. Jaap van ’t Hek en Leike van Oss waren uitgenodigd een inspirerend en interactief programma neer te zetten.

 

Aan de hand van een aantal oefeningen verkenden we samen het Ondertussen. Eigenlijk is het ondertussen er niet. Het speelt zich veelal af aan de randen van je blikveld. Het laat zich het beste omschrijven door een frase van John Lennon uit Beautiful boy: “Life is what happens to you while you’re busy making other plans”

 

Er zijn drie mechanismes waarmee we zelf onbewust het ondertussen creëren:

Individuele ondertussen
Het individuele ondertussen ontstaat doordat we continu uitsneden maken van de werkelijkheid. Ingegeven door bijvoorbeeld onze opvoeding, opleiding of eigen emoties schotelen we onszelf continu onbewuste selecties van de werkelijkheid voor die ons begrenzen in onze blik op de wereld. We zijn namelijk geen neutrale kijkers, we kijken gekleurd.

Sociale ondertussen
Het sociale ondertussen ontstaat in de interactie tussen mensen. Mensen zijn sociale wezens. We werken en leven altijd met anderen. Iedereen speelt zijn/haar rol op het podium. Maar er zijn ook altijd coulissen om even uit je rol te kunnen stappen. Bovendien spelen we op meer dan één toneel en daarmee creëren we gelaagdheid in ons gedrag.

Ondertussen van systemen en patronen
Wij zijn denkende wezens en proberen daarom lessen te trekken uit het verleden. Door het maken van modellen reduceren we de complexiteit in de wereld om ons heen en zetten we patronen door naar de toekomst. We weten echter niet of het ook zo gaat lopen. Maar het maakt alles overzichtelijk een beheersbaar. In de leemte die ontstaat door deze versmalling van de werkelijkheid ontstaat het ondertussen van de systemen en patronen. 

De conclusie was eigenlijk dat er meer is dat we niet weten, dan wat we wel weten. Iets om samen over verder te denken onder het genot van een kopje koffie of thee. Ondertussen had iedereen had een voucher gekregen voor een van de workshops die na de pauze plaatsvonden.

 

1. Ondertussen in het brein: Het onbewuste

2. Ondertussen in de coulissen: Macht

3. Ondertussen om bestwil: Liegen

 

Liegen
De workshop over Liegen begon aarzelend. Misschien doordat het begrip Liegen toch een beetje een negatieve lading heeft? We kregen een ander repertoire aangereikt, zoals “Soepel omgaan met de waarheid”. Het gesprek ging vervolgens over hoe we kijken naar leugens.
Geeft reclame bijvoorbeeld altijd een helder beeld van de werkelijkheid? Of wordt deze iets mooier voorgesteld? De context doet er ook toe volgens de aanwezigen. Beleefdheidshalve zeggen we dingen wel of juist niet. Ten aanzien van liegen geldt ook nog eens: jong geleerd is oud gedaan. Geloofden we vroeger allemaal niet in Sinterklaas?


Liegetiquette

Maar ook de feiten liegen niet. We liegen minstens 1,5 keer per dag en we voelen ons er niet ongemakkelijk bij. Bovendien wordt eerlijkheid niet altijd gewaardeerd.Maar waarom liegen we dan eigenlijk? In Theory of Mind ligt een mogelijke verklaring. Het is het menselijk vermogen om zich een beeld te vormen van het perspectief van een ander en indirect ook van zichzelf.  Het is eigenlijk een noodzakelijke vaardigheid om bijvoorbeeld emphatisch te kunnen zijn.


Nietzsche

Bij een aantal bekende filosofen werd gezocht naar de moraal achter onze liegetiquette. Kant zou zeggen: wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet. Betham vindt een handeling goed en nuttig wanneer deze resulteert in geluk. Dus gewoon zeggen dat je collega er prachtig uitziet in haar nieuwe outfit, is prima. Nietzsche had als uitgangspunt dat hij die niet kan liegen, gewoon niet weet wat de waarheid is.

Kleur bekennen
Het leverde een levendige discussie in alle openheid en eerlijkheid, met quotes als: “ik werk in een commerciële organisatie en daar wordt gewoon de hele dag gelogen”, “gezien de procedure kan ik daar nog geen mededelingen over doen”.
Met andere woorden we geven de werkelijkheid altijd een bepaalde kleur of houden bewust of onbewust soms zaken achter. De opmerking was wel dat we niet het intuïtieve vermogen van mensen moeten onderschatten en ons realiseren dat mensen eerder  het negatieve dan het positieve zullen fantaseren. Wat ons ongemerkt weer terugbrengt bij het ondertussen.
Liegen ofwel selectief omgaan met de waarheid. Maar wat is de waarheid als we weten dat ieder individu bewust of onbewust zijn eigen waarden heeft.

Terwijl iedereen één workshop bijwoonde, misten we ondertussen de andere twee. Drie alumni: Pieter van Eijden, Désiré Paschedag en Leslie Toorop waren echter bereid vanuit hun perspectief weer te geven wat er in de door hen bijgewoonde sessie was besproken.


Maar, wat kunnen we er nou mee, dat ondertussen?

Natuurlijk is het altijd moeilijk om aan te geven wat je kunt met iets dat er eigenlijk niet is. Door een middag bewust stil te staan bij dit fenomeen, hebben we al een stap gemaakt. We hebben er voortaan aandacht voor, omdat we ons bewust zijn dat het onze plannenmakerij toch ernstig kan verstoren. Aan het eind van de middag konden we toch met een aantal adviezen naar huis:

 

1. Omring je met mensen die weten hoe het echt werkt. De zogenaamde mensen met de bruine jasjes, zoals Paul Valens ze ooit eens heeft beschreven in het artikel bruine en blauwe jasjes.

2. Zoek een balans tussen distantie en nabijheid. De kracht voor een veranderaar is gelegen in de mogelijkheid iets meer te zien van de voorgrond en de achtergrond in een organisatie. Het kunnen zien van patronen en dat wat juist daarbuiten valt, maakt het verschil.

3. Blijf behoedzaam handelen. Blijf in contact met de wereld waarin je je bevindt, blijf daar vragen over stellen en blijf gevoelig voor de noodzaak om van een goed plan af te wijken.

 

Meer lezen? Ondertussen in de Organisatie, De Zwarte Zwaan, Bruine en Blauwe Jasjes

 

Dit bericht is een bijdrage van Mariek de Groot. Mariek de Groot is manager marketing en sales en programmamanager van de leergangen Verandermanagement bij AOG School of Management.

                        

Op de hoogte gehouden worden?

Elke maand sturen we nieuw gepubliceerde kennisartikelen en houden we je op de hoogte van (gratis) inspiratiesessies en relevante informatie over onze academische opleidingen.