In 5 stappen naar creativiteit

Creativiteit kun je leren. Maar dat gaat niet vanzelf. Misschien heb je niet het talent om te schilderen, te fotograferen of te beeldhouwen. Creativiteit is zo veel meer dan dat. Creativiteit is het bedenken van iets nieuws met een mogelijke toepassingswaarde. Hoe ontdek je iets nieuws en laat je de creativiteit stromen? In dit blog neem ik je mee in de 5 stappen die daartoe leiden.

Stap 1. Laat oude patronen los
Als we nadenken over een oplossing voor een probleem of een nieuw idee willen krijgen, zijn we toch vaak geneigd om met standaardoplossingen te komen. Zelfs als je denkt dat je echt iets nieuws hebt verzonnen en je kijkt er eens kritisch naar kijkt, dan blijkt vaak dat het getuigt van weinig creativiteit. En dat is ook niet vreemd. Ons bewustzijn is geprogrammeerd. Gedurende onze voorliggende jaren doen we veel ervaring en kennis op en dat kleurt ons denken. Vooral tijdens onze vroege jeugd leren we patronen aan die vaak heel nuttig blijken. Het is handig om te weten dat je een hete pan niet met je blote handen moet vastpakken en dat je bij het oversteken goed moet uitkijken. Maar hoe vaak betrappen we ons er wel niet op dat we onze kinderen leren om binnen de lijntjes te kleuren. Zowel letterlijk als figuurlijk. Bij de Bruna liggen mooie kleurboeken die we voor de kids kunnen kopen. En als ze dan gaan kleuren, helpen we ze om dit zo netjes mogelijk te doen. We leren ze letterlijk en figuurlijk hoe ze moeten leven en denken. Is daarmee de creativiteit weg? Ik denk het niet, maar het creëert wel patronen waar we moeilijk los van komen. Gedurende ons verdere leven worden we door schade en schande wijs en ontstaat er een conditionering in ons denken. Doordat we onze kinderen leren om zich staande te houden, meten we hen een extern beoordelingskader aan. Dit zorgt ervoor dat we toetsen of onze gedragingen passen in de maatschappij. Gedachten als: ‘wat zal hij daar wel niet van vinden’ of ‘hoe kijken ze naar me’, kleuren ons bestaan. Dat is normaal, maar niet altijd even wenselijk. Het is goed om ons interne beoordelingskader op de voorgrond te stellen. Wat vindt ik zelf? Maak ik nu een bewuste keuze omdat ík dat belangrijk vind? De basis waarop we keuzes maken ligt in onze opvoeding. Maar hoe behoudt je hierin je eigen identiteit? Het is goed de balans te vinden in beide beoordelingskaders om zo weloverwogen keuzes te maken. En door die balans ontstaat ruimte in denken en ruimte voor creativiteit. Door soms bewust afstand te nemen van externe beoordelingskaders ontstaat ruimte om tot nieuwe inzichten te komen. Oude patronen loslaten is niet eenvoudig en dit vraagt om inzicht in eigen gedragingen en gedachten. Door balans ontstaat evenwicht en zelfvertrouwen. Je leert vertrouwen op eigen denken en ideeën.

Stap 2. Verwonder je
Als je in staat bent om oude patronen bewust eens los te laten, dan ontstaat er ook ruimte om om je heen te kijken. Vaak zijn we heel doelgericht bezig. Buiten het feit dat dit heel nuttig is kan het ook beperkend werken in datgene wat je ziet. Door bewust eens stil te staan en om je heen te kijken ga je nieuwe dingen zien. Dan ontdek je patronen, zie je bijzondere dingen en kun je je verbazen over soms heel simpele dingen. Ga bijvoorbeeld eens naar een station, ga op een bankje zitten en kijk een uur lang om je heen. Je zult merken dat je, als je daar zonder doel zit, je dingen echt anders gaat zien en je zult je gaan verbazen over, soms op het oog, heel normale zaken. Het vereist nog wat meer oefening om zaken vanuit verschillende perspectieven te bekijken. Kijken vanuit een meta-niveau om vervolgens in te zoomen op detail geeft een ander beeld. Maar kijken vanuit een ander perspectief is best ingewikkeld. Daar heb je anderen bij nodig. Door visies te delen en ideeën te stapelen ontstaan nieuwe perspectieven. Maar dit alles begint bij verwondering. Bewust de tijd en rust nemen om echt om je heen te kijken. Om meer inzicht te krijgen helpt het om de juiste vragen te stellen. Ook dit lijkt op het eerste gezicht makkelijk, maar het stellen van de juiste vragen en om door te vragen om de situatie af te pellen is niet gemakkelijk. Een goede oefening hiervoor is de techniek van het socratisch vragen stellen. Door vanuit een emotionele nulstand te observeren en te vragen en door te vragen ontstaat een completer beeld. Verwonder je en stel vragen.

Stap 3. Omarm angst en onzekerheid
Het verkennen van nieuwe ideeën en ongedachte oplossingen kan best spannend zijn. Je gaat namelijk ergens mee bezig wat je nog niet eerder hebt gedaan. Als je een leeg vel papier voor je hebt dan kan je zomaar een uur naar het papier staren zonder dat je ideeën krijgt. Je voelt onrust, misschien wel onzekerheid. Ga ik wel tot een oplossing komen? Waarom komt het nieuwe idee niet? En ook als je al een eind op weg bent in je gedachten, kan het zijn dat je voelt dat het nog niet het juiste idee is. Maar juist op het moment dat je voelt dat het lastig wordt, dat je het nog niet helemaal ziet, juist dan sta je op het punt om een doorbraak te vinden. Omarm juist dan de onzekerheid, laat het toe. Neem de tijd om gedachten de vrije loop te laten. Probeer niet het idee te forceren. Gun het jezelf dat er nog even geen briljante gedachte is en vertrouw erop dat juist wanneer het spannend wordt, als het even schuurt, dat je er dan bijna bent. Je kunt de neiging hebben om de angst toe te laten slaan en negatieve gedachten toe te laten: ik kan dit niet, ik zal wel nooit de oplossing vinden, waarom lukt het nu niet. Je denkt vanuit je angst. Het klinkt heel zwaar, maar we zijn onze gedachten. Hiermee bedoel ik: je gedachten worden gevormd door je (gevoels)ambitie en je angsten. Je gevoelsambitie is datgene wat je écht wilt, waar je hart naar uit gaat, waar je ambitie ligt. Je angst is juist datgene wat je niét wilt, waarvan je hoopt dat het niet gebeurd. Deze angst kan beperkend werken op je creativiteit, het houdt je tegen. Maar je angst houdt je ook scherp om geen domme beslissingen te nemen. Juist als ambitie en angst met elkaar in balans zijn dan sta je in je kracht. Daarom: omarm angst en onzekerheid, verken waar je wordt tegengehouden en wat je onrustig maakt. Maar weet ook wanneer het gaat stromen. Zorg ervoor dat je weet waar je gevoel, je ambitie, naar uit gaat. En als die twee met elkaar in balans zijn, vertrouw er dan op dat je gedachten krachtig genoeg zijn om een oplossing te vinden of een nieuw idee te verzinnen.

Stap 4. Neem rust, maar niet te veel
Onze samenleving is er steeds meer op gericht dat we 24/7 door moeten gaan. Er staat continue spanning op ons leven en denken. Dit is niet meteen een slecht iets. Het zorgt ervoor dat je ook daadwerkelijk aangezet wordt tot actie. Want iets bedenken is mooi, maar als je er niks mee dóet dan gebeurt er ook niks. Toch is het voor het vinden van nieuwe oplossingen en ideeën goed om rust te nemen. Deze rust zorgt ervoor dat je jezelf niet verliest in je gedachten en acties. Geforceerd een idee willen krijgen werkt niet. Je zult jezelf moeten toestaan om rust te nemen en enige tijd niks te doen. Want in de leegte ontstaan de ideeën. Je zult merken dat als je echt rust neemt je helderheid in je denken kunt krijgen. Combineer je dit met het stellen van de juiste vragen, waar je ook weer de tijd voor moet nemen, dan wakker je de creativiteit aan. Toch is het niet zo dat je dan altijd maar rust en ruimte moet hebben. Want de kans is dan heel groot dat het bij denken blijft. Een beetje druk op de ketel is helemaal niet erg. Maar, wederom, het gaat hier om de balans. Probeer in je agenda ruimte te maken om elke week minimaal een uur niks te doen. Gewoon gaan zitten, rustige muziek aan, eventueel mediteren en je gedachten de vrije loop te laten. Je zult gaan ervaren dat de ideeën dan vanzelf gaan komen. Zorg ervoor dat je dagelijkse routines ontwikkeld. Elke dag voordat je het drukke leven in stapt: 15 minuten rust. Tijd om na te denken, tijd om je doelen voor die dag helder te krijgen en te bepalen wanneer jij tevreden bent. En aan het einde van die dag, neem dan weer 15 minuten rust om terug te kijken en te bedenken waar je dankbaar voor bent en wat je die dag weer hebt geleerd. Die doelen zijn belangrijk en zorgen er ook voor dat je niet blijft hangen in rust en ruimte, maar wordt aangezet tot doen. Het houdt min of meer de druk een beetje op de ketel. En die balans tussen druk en rust zorgt ervoor dat je kansen gaat zien en er ook daadwerkelijk iets mee gaat doen. Het nemen van rust en het nemen van tijd om na te denken brengt je ook dichterbij je persoonlijke missie. Wat wil ik eigenlijk bereiken in mijn leven, wat is mijn ambitie en waarom wil ik dit echt. Neem daar rustig de tijd voor en formuleer op basis daarvan je doelen.

Stap 5. Vertel je verhaal
Als je dan eenmaal tot een oplossing bent gekomen of je hebt een goed idee, vertel er dan over. Houdt het niet bij jezelf, maar betrek anderen in je idee. Dit zorgt er niet alleen voor dat je anderen kunt motiveren, maar het verrijkt ook je idee. Goede ideeën worden nooit alleen verzonnen. Door met anderen erover te praten kun je ideeën gaan stapelen en kun je verder komen dan je ooit zelf zou kunnen bedenken. Als je anderen wilt meenemen in je idee, in je creatieve gedachten, vertel dan een verhaal. Onze hersenen zijn geprogrammeerd om verhalen beter te onthouden. Vertel je een verhaal met overtuiging, met bezieling, dan zal je merken dat anderen hier makkelijker bij kunnen aansluiten. En bijkomend voordeel is dat je zelf ook even goed moet nadenken hoe je je verhaal vertelt en je daarmee je gedachten verder ordent. Want pas als je het goed kunt uitleggen heb je het zelf ten volle begrepen. Een techniek die hierbij kan helpen is story-telling. Een krachtig verhaal blijft hangen. Het is een verhaal dat dicht bij jezelf ligt en een connectie maakt met je (gevoels)ambitie.

Bovenstaande tips zijn niet altijd even makkelijk in de praktijk te brengen. Het vereist zelfkennis en oefening. Maar je kunt het wel leren, iedereen kan creatief zijn. Gun jezelf de helderheid in denken en ga kansen ontdekken. Ont-dekken, haal de deken van mist en wazigheid van je ideeën af en wakker de creativiteit aan: ga Kansrijk Denken.

Dit is een blog van Eric Buffinga, programmamaker bij AOG School of Management