Digitalisering van het MKB stagneert

prof.dr. Jan van Dijk

Veel ondernemers in het midden- en kleinbedrijf (MKB) in Nederland zien het nut en de noodzaak van digitalisering nog niet in. Dit geldt in elk geval voor externe communicatie en marketing. Volgens de MKB Online Monitor 2017, uitgevoerd door Kantar TNS onder meer dan 1600 ondernemers vindt 45% van de ondernemers online marketing onbelangrijk, dat is meer dan in 2015 (42%). Ofschoon 81% van de bedrijven wel aan online marketing doet. Helft van de ondernemers zegt dat ze in 2017 minder dan 5% van de omzet uit online activiteiten halen. Slechts zes procent heeft het internet als belangrijkste afzetkanaal. Zes en zeventig van de MKB ondernemers heeft een website, net zoveel als in 2015. Slechts 16% heeft een webshop, en 69% een bedrijfsprofiel of pagina op Facebook of LinkedIn.

De weinige interne digitale applicaties die in de Monitor heeft gevraagd zijn een koppeling van het banksysteem en het eigen boekhoudsysteem (61%) en onkosten declaraties (maar 16% geautomatiseerd). Uit ander onderzoek weten we dat het MKB in Nederland vooral bestaande bedrijfsprocessen automatiseert met standaard hardware en software en zelden nieuwe digitale technologie gebruikt om nieuwe, modernere bedrijfsprocessen te creëren. Het verst in digitalisering is de groothandel, de detailhandel (non-food) en de autobranche met garages. Het minst ver is de bouw, de zakelijke dienstverlening en het transport.

Wat zijn de oorzaken van deze stagnatie? Volgens de Monitor zijn het vooral onvoldoende kennis en kunde. Ook spelen te weinig tijd voor verandering en te veel kosten voor investering een rol. Men ziet te weinig direct rendement voor die investeringen. Kortetermijndenken lijkt het belangrijkste. Daarbij ontbreekt zowel een visie over de toekomst van het eigen bedrijf en de sector als over de rol die digitalisering hierin. Slechts 55% van de ondernemers weet wie hun klant van de toekomst is en net zoveel wat de klant van de toekomst wil. Eveneens weet maar 53% van de ondernemers hoe ze de klant van de toekomst kunnen bereiken.

Het MKB in Nederland is dus geen koploper in digitalisering. Het is afwachtend, denkt op de korte termijn, gebruikt pas nieuwe technieken als die zich elders bewezen hebben en het loopt achter de feiten aan. Soms wordt het dan te laat om een online strategie in de praktijk te brengen. Zoals bedrijven als OAD, de V&D en Blokker hebben gemerkt.

Het belangrijkste is het gebrek aan visie, niet alleen van het belang van digitalisering in het algemeen maar erger nog een visie van de toekomst van de eigen markt en sector. Modern leiderschap van een MKB bedrijf veronderstelt een duidelijke visie over digitalisering van bedrijven in het algemeen en dat van het eigen bedrijf in het bijzonder. Dan kunnen de juiste investeringen gedaan worden. Eigenlijk zouden echte topmanagers of directeuren naar een leergang moeten komen als Leiderschap bij Digitale Transformatie van Organisaties van de AOG. Maar zij lijken geen tijd te hebben, of zien niet de prioriteit zoals het Monitor MKB onderzoek suggereert. Of zij sturen mensen van hun staf. Als het meezit nemen die de inzichten van een leergang terug naar het bedrijf.

Dat is niet genoeg. Een ander probleem van de stagnatie van digitalisering in het MKB en elders is dat veel werknemers niet mee willen en kunnen gaan op een digitale weg. Zij zien de urgentie vaak nog minder dan hun directeur. Dan moet die directeur zelf een visie demonstreren om de eigen mensen te motiveren en op weg te helpen naar de juiste digitale vaardigheden.

Dit blog is geschreven door Jan van Dijk, kerndocent van de leergang Leiderschap bij Digitale Transformaties. Bent u geïnspireerd en wilt u aan de slag om uw visie over digitaal leiderschap verder te ontwikkelen? 23 november start de volgende editie. Download de brochure van de leergang Leiderschap bij Digitale Transformaties.