Je zal maar ambtenaar zijn!

Vaak vanuit een drive om iets te kunnen betekenen voor de maatschappij, om kennis en kunde in te brengen in het publieke domein, beginnen veel ambtenaren met hun carrière binnen de publieke sector. Het kunnen toevoegen van waarde (persoonlijk en professioneel) is vaak een belangrijke drijfveer. Na een aantal jaren te hebben geklommen op de hiërarchische ladder zijn deze publiek strategen aangekomen op een positie die als volgt te duiden is: een krachtenveld met veel dillema’s en lastige prioriteitstellingen. Hoe ziet dit krachtenveld er uit?

ParticipatieSamenleving

De samenleving vindt wat van de bemoeizuchtige overheid. De burgers willen het zelf wel regelen, ze weten elkaar ook wel te vinden via allerlei nieuwe media. Zelfredzaamheid en burgerinitiatieven nemen toe. Dit moet ook wel want de bezuinigingen en veranderingen in de financiering van bijvoorbeeld het zorgstelsel nopen tot nieuwe manieren van organiseren. De burger wacht hierbij niet op de ‘trage’ overheid. Ze gaat zelf participeren en regelt zelf zaken. Tevens wil de burger dat de overheid veel dienstverlenender wordt. Ik wil mijn rijbewijs ophalen op het moment dat het mij past. Ik wil niet de betutteling bij het bouwen van een schuur, ik regel dat zelf wel met de buren. Als overheid is het lastig om hier altijd goed mee om te gaan. Als overheid, als ambtelijke organisatie heb je gewoonweg te maken met wet/regelgeving die streng wordt gecontroleerd door de politiek.

Politiek en ambtelijke organisatie

De politiek verandert ook nog eens in de 4 jaar (meestal sstoelenneller) en dan verandert vaak ook het beleid. Als ambtenaar zie je dit wel aankomen en wacht je de storm even af of ontwerp je beleid dat bestendig is tegen deze storm, maar daarmee waarschijnlijk minder effectief. Hoe effectief kun je ook zijn als er toch elke 3 of 4 jaar weer een andere wind waait? Aan de ene kant wil je graag er zijn voor de burger, je wilt komen met optimale oplossingen en vanuit je intrinsieke motivatie een bijdrage leveren aan de maatschappij en daarmee ook aan de interne ambtelijke organisatie. Alleen soms word je hierin tegengehouden door hiërarchie en bureaucratie. Niet dat deze twee per definitie verkeerd zijn, maar het is wel remmend op het willen kantelen naar de samenleving.

Controle door toezichthouders die totaal anders georganiseerd zijn dan dat de samenleving dat is, dat vertraagt de besluitvorming en is vaak ineffectief. De interne organisatie is ook nog eens zeer complex en lastig te besturen. Daar komt nog bij dat je niet alleen onder het vergrootglas ligt van de politiek maar ook van de samenleving. Je wilt best tegemoet komen aan de wens tot meer participatie van de burger, maar er zijn nu eenmaal overstijgende thema’s die echt door de overheid opgepakt moeten worden.

Glazen huis

Maar de burger kijkt wel over de schouder mee. Zo snel als er iets fout gaat dan moet er meer regelgeving komen en controle, terwijl dit in eerste instantie juist niet de wens was. Je zit in een glazen huis en elke beweging die je maakt heeft gevolgen voor reputatie en daarmee ook voor macht en regie. Je hebt dus rekening te houden met veel verschillende belangen die soms ogenschijnlijk tegenstrijdig zijn. Welke afweging maak je dan? Waarop baseer je dit besluit? Als je het dan besluit, hoe leg je dit zo goed mogelijk uit? Hoe communiceer je dit? Dit betekent dat je zelf ook moet weten hoe je jouw organisatie mee krijgt. Niks is zo funest voor een genomen besluit dat het niet gedragen wordt door de organisatie.

Leiderschap

Dit betekent wat voor jouw manier van leidinggeven. Past in dit krachtenveld de vertrouwde hiërarchische manier van leidinggeven of is dienend leiderschap het antwoord? Een krachtige leider is niet altijd een hiërarchische leider. Leidinggeven vanuit je waarden kan veel krachtiger zijn. Hoe kom je er nu achter welke manier van leidinggeven past bij jouw afdeling, jouw organisatie, maar vooral ook bij jezelf? Daarvoor moet je eerst op zoek naar je persoonlijk leiderschap. Door je eigen kracht, authenticiteit en waarden te kennen kun je dit inzetten om anderen te laten groeien.

Driehoek

Kortom genoeg om mee te dealen. Genoeg om rekening mee te houden en af te wegen. In de leergang Public Strategy Course is dit nu exact wat we behandelen. Deze afwegingen om zo strategie en handelen goed vorm te kunnen geven. Dit doen we aan de hand van de driehoek: Samenleving, Politiek en Ambtelijke Organisatie en de krachten en verhoudingen die hierin spelen. Vooral ook kijken we hoe jijzelf hier een centrale rol in speelt.

Dit bericht is een bijdrage van Eric Buffinga. Eric Buffinga is programmamaker bij AOG School of Management en vanuit die rol verantwoordelijk voor de leergangen HR-Strateeg, Public Strategy Course, Leiderschap in Management, en Lean in de Zorg.